بررسی آرا و اندیشه‌‌های تاریخ‌نگارانۀ ماوردی در اعلام النبوه

ابوالحسن علی‌بن‌محمدبن‌حبیب بصری ماوردی از بزرگ‌‌ترین فقهای شافعی در قرون 4 و 5 هجری بوده است که به‌دلیل آثار متعددی که در موضوع سیاست به نگارش درآورده، جایگاه مهمی در تاریخ اندیشۀ سیاسی در اسلام دارد. اعلام النبوه یکی از آثار بازماندۀ ماوردی است که با موضوع اثبات نبوت حضرت محمد(ص) با تکیه بر نشانه‌‌های پیامبری وی نوشته شده است. با توجه به اینکه این کتاب در زمرۀ آثار سیره‌‌نگاری قرار می‌‌گیرد و نیز با توجه به اینکه تاریخ‌نگری به‌ معنی چگونگی تفکر تاریخی مورخ است، پژوهش حاضر به‌دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است: تاریخ‌نگری یا اندیشه‌های تاریخ‌نگارانۀ ماوردی در اعلام النبوه چگونه بوده است و از طرف دیگر اندیشه‌های کلامی او چه تاثیری بر تاریخ‌نگاری‌اش داشته است؟ نگارندگان با رویکرد توصیفی‌تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌‌ای، به این نتایج دست یافتند: ماوردی در سخن از روایات مبتنی‌بر معجزه و نیز ارائۀ تاریخ زندگی پیامبر(ص) بینش تاریخی داشته است. وی علی‌رغم رویکرد الهیاتی به مسئلۀ اعجاز، در توجه به عناصر تاریخی (زمان- مکان- موقعیت)، تسامح در شناخت راوی، توجه به امکان وقوع اخبار تا حد ممکن و نیز توجه به نقد و تحلیل، بینش تاریخی خویش را نشان داده است. همچنین رویکرد کلامی او در بحث اعجاز قرآن و پذیرش عصمت پیش از نبوت، مانند معتزله بوده و به‌دلیل مخالفت اشاعره با عصمت پیش از نبوت، می‌‌توان رویکرد کلامی وی را در این اثر مانند معتزلیان دانست.

the study of māwardī ’s historiographical opinions and thoughts in a’lām al-nubuwwah

abul ḥasan ali b. mohammad b. ḥabib basri māwardī was one of the great šafi’i jurists in the 4th and 5th hijri centuries, who occupies an important place in the history of political thought in islam due to the numerous works he wrote on the subject of politics. “a’lām al-nubuwwah” is one of māwardī’s surviving works written on the subject of proving the prophethood of the prophet mohammad (peace be upon him) by referring to his prophetic signs. considering the fact that this book is one of the biographical works, and also considering the fact that the historical perspective means the historian’s way of historical thinking, the present study attempts to find an answer to the question of what was the historical perspective or māwardī’s historiographical thoughts in “a’lām al-nubuwwah”, and on the other hand, what was the impact of his theological thoughts on his historiography? the authors arrived at these results through a descriptive-analytical approach and, the use of library sources: māwardī had a historical insight when he spoke about the miracle-based narratives and also presented the history of prophet’s (pbuh) life. despite the theological approach to the issue of miracles, he showed his historical insight by paying attention to historical elements (time-place-situation), showing tolerance in knowing the narrator, paying attention to the possibility of the arrival of news as much as possible, as well as criticism and analysis. his theological approach in discussing the miracles of the quran and the acceptance of infallibility before prophethood was also similar to that of the muʻtazila. due to ash’ari ’s opposition to infallibility before prophethood, his theological approach in this work can be considered similar to that of the muʻtazilites.