مفهوم و پیوند زمان و مکان در تاریخ‌‌نگری قدیم ایرانی (با تمرکز بر دورۀ ساسانیان)

پژوهش حاضر براساس این مسئله شکل گرفته است که زمان و مکان در تاریخ‌‌نگری قدیم ایرانی چه معنا و نسبتی دارد. آنچه از تاریخ‌‌نگری قدیم ایرانی در نظر داریم، الگوی نظری و مفصل‌‌بندی گفتمانیِ متشکل از مجموعه‌‌ای از عناصر و مفاهیم است که در بسترهای سیاسی و فرهنگی دورۀ مزدایی- ‌ساسانی شکل گرفته و در دوره‌‌های بعدی بازتولید شده است. مفهوم زمان و مکان در تاریخ‌‌نگری قدیم ایرانی را می‌‌توان در دو سطح اجتماعی- ‌سیاسی و الهیاتی- ‌اسطوره‌‌ای به بحث گذاشت. سطح اجتماعی- ‌سیاسی زمان و مکان در تاریخ‌‌نگری ایرانی در امتداد سطح الهیاتی‌- اسطوره‌‌ای آن قرار دارد. سطح الهیاتی- ‌اسطوره‌‌ای، با محوریت نبرد خیر و شر بیشتر حالتی خطی دارد؛ درحالی‌که سطح اجتماعی- ‌سیاسی انگارۀ زمان و مکان، در درون درکی دایره‌‌‌‌وار از هستی و اجتماع شکل گرفته است و براساس ظهور و سقوط سلسله‌‌های پادشاهی، حالتی چرخه‌‌ای و تکرار‌‌شونده دارد. براساس یافته‌‌های این پژوهش که با روش تحلیلی به نگارش درآمده است، در تاریخ‌‌نگری قدیم ایرانی، پادشاه در مرکز و حلقۀ واسط زمان‌‌ها و مکان‌‌های تاریخی و فراتاریخی قرار می‌‌گیرد. در این تاریخ‌‌نگری، سطح اجتماعی- ‌سیاسی زمان و مکان، در امتداد سطح الهیاتی- ‌اسطوره‌‌ای و حول مقام و نظم پادشاهی قرار دارد، همچنان که برهم‌خوردن نظم شاهی موجب گسست پیوند زمان‌‌ها و مکان‌‌های تاریخی و فراتاریخی مذکور می‌‌شود.

the concept and connection of time and place in old iranian historical perspective (with a focus on sasanian period)

the problem of current research is what is the meaning and relationship of time and place in the ancient iranian historical perspective. what is meant here from iranian historical perspective is a theoretical model and a discursive articulation consisting of a series of elements and concepts that emerged in the political and cultural contexts of the mazdai-sassanian period and were reproduced in later periods. the concept of time and place in the ancient iranian historical perspective can be discussed on two levels: the socio-political and the theological-mythological. the socio-political level of time and place in iranian historical perspective lies on the theological-mythological level. the theological-mythological level, which focuses on the struggle between good and evil, has a linear form. while the socio-political level of the concept of time and place is formed within a circular understanding of existence and society, and is based on the rise and fall of kingdoms, it has a cyclical and repetitive state. according to the results of this study, in the ancient iranian historical perspective, the king is placed in the center and middle link of historical and transhistorical times and places. in this historical perspective, the socio-political level of time and place is located along the theological-mythological level, and around the status and order of the kingdom. likewise, the collapse of the royal order causes the disconnection of the aforementioned historical and transhistorical times and places.