میراث پیشافلسفی یونان باستان و تاثیر آن در فرجام‌نگری زرتشتی

کهن‌‌ترین مکاشفات آخرت‌‌شناسانۀ دین زرتشت را می‌‌توان در سروده‌‌های خود زرتشت یعنی در گاهان بازیافت که در آن تصویری از آینده با دورنمایی روشن از پیروزی راستی بر دروغ به شرح آمده است. هرچند بنا به سرشت مکاشفه‌‌ای این متن، آیندۀ به تصویر درآمده در آن، به‌شکلی محتوم و جبری توصیف شده است، بااین‌وجود، تاکید اصلی زرتشت در این پیروزی بر ابزار اختیار یا گُزیداری بشر است. درحقیقت، روشن‌‌ترین فهم از اندیشۀ زرتشت پیشرفت و تعالی سیر اخلاقی است که در نتیجۀ آن بشر با اختیار خود راستی را گزینش می‌‌کند. پس از متون گاهانی اوستا و نیز بخش‌‌های کوتاهی از اوستای نو، مستقل‌‌ترین روایات از مکاشفات آخرت‌‌شناسانۀ این دین را می‌‌توان در متون پهلوی بازیافت. نکتۀ شایانِ توجه آنکه، مکاشفات روایت‌‌شده در این متون در تصویری کاملاً متضاد با اندیشه‌‌های زرتشت، آینده‌‌ای تاریک و رو به تباهی از سرانجام بشر ارائه می‌‌دهند که در بخشی از آن متون، این تباهی با بن‌‌مایۀ نمادینی از فلزات به تصویر درآمده است. این دوگانگی در توصیف سرانجام در سنت دین زرتشتی بی‌‌تردید نشان از تحول در سرشت فکری و ساختار اندیشۀ فلسفۀ تاریخ دین زرتشتی دارد که تحت‌تاثیر دگرگونی‌‌های سیاسی و اجتماعی دنیای مزدیسنان و مواجهۀ دین زرتشتی با اندیشه‌‌های دیگر رخ‌ داده است. بر این مبنا، مسئلۀ اصلی این پژوهش واکاوی در چگونگی تحول در اندیشه‌‌های مکاشفه‌‌گرایانۀ دین زرتشت و به‌ویژه خاستگاه بن‌‌مایۀ تقسیم اعصار با بن‌‌مایۀ فلزات در متون متاخر دین زرتشتی است. این پژوهش ضمن بررسی و تامل در متون و منابع دین زرتشتی و آثار یونانی و رومی به این نتیجه دست می‌‌یابد که با دگرگونی‌‌های سیاسی و فروپاشی حکومت هخامنشیان و تسلط حکومت مقدونی بر سرزمین مزدیسنان، آثار مکاشفه‌‌گرایانۀ دین زرتشتی برای تبیین و توجیه موقعیت پیش‌‌آمده، تکوین و تطور یافتند. این روایات با استفاده از بن‌‌مایه‌‌ها و آثار مکاشفه‌‌گرایانۀ رواقی- هلنی ازجمله متون سیبولایی که در آن تصویری رو به تباهی از سرانجام بشر ارائه داده است، وضعیت آشوبناک جامعۀ مزدیسنی را پس از سقوط هخامنشیان توجیه‌پذیر و دریافتنی کردند.

the presocratic philosophical legacy of ancient greece and its influence on zoroastrian eschatology

the gathas, as zoroaster’s own compositions, contain the oldest eschatological material, describing a picture of the future with a clear vision of the victory of right over wrong. the revelatory character of the text is about an involuntary and inevitable future, but in the text of the gathas zarathustra speaks of free will and discretion in this victory. in fact, zarathustra conception of this victory is based on a moral progress that leads to a voluntary decision for what is right. after the gathas and also brief portions of the young avesta, the most detailed accounts of the eschatology of this religion are found in the pahlavi texts. the remarkable point is that the revelations narrated in these texts describe a dark future and the destruction of humanity in a picture completely opposed to the thoughts of zarathustra. undoubtedly, this contradiction in the description of the afterlife in the zoroastrian religion shows the evolution in the intellectual n ature and the structure of the philosophy of the history of the zoroastrian religion, which has occurred under the influence of the political and social transformations of the zoroastrian world and its confrontation with other ideas and religions. based on this, the main problem of this research is to investigate the evolution of zoroastrian religion’s revelatory ideas, and especially the origin of the world’s ages and metals in the later texts of zoroastrian religion. by examining the texts and sources of zoroastrian religion and greek and roman texts, this research concludes that with the political transformations and the collapse of the achaemenid government and the domination of the macedonian government over zoroastrian land, the revelatory works of zoroastrian religion were changed and transformed to explain and justify the situation. based on stoic-hellenic revelatory texts, which presented a deteriorating image of the end of mankind, these narratives made the chaotic state of the zoroastrian society after the fall of the achaemenids acceptable and rational.