رابطۀ تاریخ‌‌نگاری با قدرت در گفتمان اسماعیلی مطالعۀ موردی: دولت فاطمیان

تاریخ‌‌نگاری اسماعیلیان به‌دلیل ابتنا بر فلسفۀ نظری خاص خود در برخی جنبه‌‌های نگرشی مانند عامل محرک تاریخ، الگوی حرکت تاریخی و اندیشۀ پیشرفت در تاریخ با جریان مسلط تاریخ‌‌نگاری سنتی دارای تفاوت‌‌هایی بنیادین است. این مسئله با اثرگذاری مستقیم بر حجم نگارش تاریخ، موضوع، هدف، رویکرد و روشِ نگارش تاریخ از سوی مورخان اسماعیلی‌‌مذهب، آثار تاریخ‌‌نگارانۀ اسماعیلیانِ نخستین و به‌تبعِ آن فاطمیان را تحت‌تاثیر قرار داده است، به‌گونه‌‌ای که بسیاری از محققان این حوزه را بر این باور واداشته که اساساً اسماعیلیان فاقد سنت تاریخ‌‌نگاری خاص خود هستند. موضوعی که در این مقاله به‌دنبال بررسی آن هستیم، تحلیل رابطۀ تاریخ‌‌نگاری با قدرت سیاسی در دورۀ فاطمیان و برسی تاثیر آن در رویکرد و موضوع تاریخ‌‌نگاریِ مورخان فاطمی در ادوار مختلف حیات سیاسی این دولت است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که تحولات سیاسی پیرامون جایگاه امام به‌عنوان نقطۀ محوری در اندیشۀ اسماعیلی تا چه اندازه سبب تحول در رویکرد و موضوع تاریخ‌‌نگاری در دورۀ فاطمیان شده است. شیوۀ پژوهش در این مقاله به روش تحلیل محتوای کیفی و استخراج داده‌‌ها مبتنی‌بر گزینش گزاره‌‌های معنادار از منابعِ کتابخانه‌‌ای است.

the relationship between historiography and power in ismaili discourse (a case study of the fatimid government)

ismaili historiography differs fundamentally differ from the prevailing current of traditional historiography in that it emphasises its own theoretical philosophy in some aspects such as the driving forces of history, patterns of historical movement, and the idea of progress in history. this problem has directly affected the scope of historiography, the subject, purpose, approach and method of historiography by the historians of the ismaili religion, the works of the early ismaili historians and consequently the fatimids, in a way that has led many researchers in the field to believe that the ismailis basically do not have their own historiographical tradition. the topic we will explore in this article is the analysis of the relationship between historiography and political power in the fatimid period and its impact on the approach and subject of historiography of fatimid historians in different periods of the political life of this government. the results of this research show that the political developments surrounding the position of the imam as a central point in ismaili thought have caused changes in the approach and topic of historiography in the fatimid period. the research method in this article is qualitative content analysis and data extraction based on the selection of meaningful statements from library sources.