تحلیل مضمونی اخبار خوارج عصر امویان (132-41) در منابع تاریخی اصحاب حدیث

پژوهش حاضر با درک ارزشمندی میراث تاریخی اصحاب حدیث و اثرگذاری آن در ذهن مخاطبان این آثار در موضوع خوارج عصر اموی و با هدف کشف شبکۀ مضمونی موجود در این متون و برای رسیدن به الگویی که توضیح‌دهندۀ منطق کلی و شاکلۀ آن‌ها باشد، تلاش می‌کند تا به سوال «اصحاب حدیث در ثبت اخبار خوارج چه مضامینی را به مخاطبان ارائه می‌کنند؟» پاسخ دهد. برای یافتن این پاسخ ابتدا به مطالعۀ میراث تاریخی اصحاب حدیث در این زمینه پرداخته شد و از میان آثار موجود، تاریخ خلیفه‌بن‌خیاط (ابن‌خیاط240ق)، بقایای کتاب المعرفه و التاریخ (فسوی277ق)، تاریخ الامم و الملوک (طبری 310ق)، المنتظم فى تاریخ الامم و الملوک، (ابن‌جوزى 597ق) انتخاب شد و داده‌های مرتبط با اخبار خوارج از میان آنان استخراج و سپس با روش تحلیل مضمون و اجرای مراحل مختلف آن، داده‌ها تحلیل و مضامین نهفته در منابع منتخب کشف شد که چهار مضمون فراگیرِ خوارج جریانی سیاسی- مذهبی و عملگرا، تهدیدات دائمی خوارج برای حکومت، سرکوب خوارج با هزینه‌های هنگفت و اسلامی‌بودن سرکوب خوارج یافت شد که این مضامین با توجه به رویکرد اصحاب حدیث به خلافت، در راستای مشروعیت‌بخشی به رفتار امویان در قبال سرکوب خوارج است.

a thematic analysis of kharijite narretives of the umayyad era (41-132) in the historical sources of the companions of hadith

the present study attempts to answer the question &what themes do the hadith companions present to the audience in recording the kharijite narretives?& by understanding the value of the historical heritage of the hadith companions and its influence on the consciousness of the audience of these works on the subject of the kharijites of the umayyad era and with the aim of discovering the thematic network in these texts and to achieve a pattern that explains their general logic. first of all, the historical heritage of hadith scholars in this field was studied, and among the existing works are,  tarikh khalifa bin khayyat (ibn khayyat 240 ah), the remains of al-ma’refa va tarikh (faswi 277 ah),tarikh al- umam va al-molouk (tabari 310 ah), al-montazam fi tarikh al- umam va al-molouk, (ibn jawzi 597 ah) were selected and the data related to the kharijite narratives were extracted from them. then the data analysis method was carried out with its various steps to analyze the data and discover the themes hidden in the selected sources, which led to the discovery of four themes; the political-religious and pragmatic current, the kharijites constant threats to the government, the kharijites’ oppression at great cost, and the islamic character of the kharijite repression. and these themes are against the suppression of the kharijites, according to the approach of the hadiths to the caliphate, to legitimize the behavior of the umayyads.