تاریخ آموزش محیط‌‌زیست در ایران: محیط‌‌زیست در کتاب‌های درسی دهۀ 1360

با توجه به تاثیری که آموزش محیط زیستی، به‌ویژه آموزشِ رسمیِ پایه‌‌های ابتدایی و متوسطه بر جامعه‌‌پذیری افراد دارد و با عطف نظر به این واقعیت که محتوای کتاب‌‌های درسی آینۀ تمام‌‌نما و تعیّن اصلی سیاست‌گذاری دولتی در عرصۀ آموزش هستند، این پژوهش از طریق تحلیل محتوای کمّی کتاب‌‌های درسی پایۀ پنجم ابتدایی و سوم راهنمایی دهۀ 1360 (سال‌‌های 1361 و 1365 و 1369) در تلاش است تا نشان دهد که سهم محیط‌‌زیست و حفاظت از آن در کتاب‌‌های درسی و متعاقباً در آموزش رسمی به چه میزان بوده است و اصولاً نگاه به محیط‌زیست در اندیشۀ برنامه‌‌ریزان درسی و مولفان کتاب‌‌های درسی چگونه و تحت‌تاثیر چه عواملی قرار داشته است. یافته‌‌های پژوهش نشان می‌‌دهد که از مجموع محتوای متنی کتاب‌‌های بررسی‌شده تنها دو درصد به حفاظت محیط‌‌زیست پرداخته است و در سطوح سه‌گانۀ دانش و نگرش و مهارت، از مجموع محتوای متنیِ محیط‌زیستیِ کتاب‌‌های بررسی‌شده، 78درصد به سطح دانش (آگاهی)، 1درصد به سطح نگرش و 9درصد به سطح مهارت اختصاص یافته است و افزون بر این بیشترین میزان داده‌‌های محیط‌‌زیستی را می‌‌توان در کتاب‌‌هایی چون جغرافیا، علوم‌تجربی و حرفه‌وفن یافت. این امر می‌‌تواند نشانگر غلبۀ تفکر تجربی بر نگاه برنامه‌‌ریزان درسی در زمینۀ آموزش محیط‌‌زیست باشد.

history of environmental education in iran: environment in textbooks of the 1980s/1360s

considering that environmental education, especially primary and secondary formal education, has an impact on people’s socialization, and taking into account that the content of textbooks is a full- fledged mirror and the main determinant of government policy in the field of education, this research with the help of quantitative content analysis of textbooks of the fifth grade of elementary school and the third grade of orientation school of the 1360s/1980s (years 1982, 1986 and 1990), tries trying to show the contribution of the environment and its protection in textbooks and subsequently in formal education. in addition, this article tries to find out what factors influenced the thinking of curriculum planners and textbook authors. the results of the study show that only two percent of the total textual content of the books studied deals with environmental protection, and among the triple levels of knowledge, attitude, and skill of these books, 78% is at the level of knowledge (awareness), 1% is for the level of attitude and  9% at the level of  skill. in addition, the largest amount of environmental data is found in books such as geography, experimental science and technology vocation. this may indicate the dominance of experimental thinking in the eyes of curriculum designers in the field of environmental education.