تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری حزین لاهیجی (11801103ق)

اگرچه حزین لاهیجی عمدتاً به‌عنوان یک ادیب و شاعر شناخته می‌شود، بخشی از شهرت او، مربوط به جایگاه مورخانۀ اوست. او در میان کتاب‌های مختلف خود، دو اثر در زمینۀ تاریخ دارد که در آنها می‌توان رویکرد وی را در این حوزه دید. دربارۀ «حزینِ شاعر» یا دیگر ابعاد زندگی او، پژوهش‌های بسیاری صورت گرفته، اما «حزینِ مورخ» مدنظر محققان قرار نگرفته ‌است. در این مقاله، کوشیده شد تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری حزین لاهیجی بررسی شود تا به ‌این پرسش پاسخ داده شود که حزین چگونه به تاریخ نظر کرده و در چه چارچوب‌هایی به نگارش تاریخ پرداخته است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که حزین در ویژگی‌هایی چون عبرت‌بینی، تقدیرباوری، اخلاق‌مداری و وطن‌دوستی با سنت تاریخ‌نویسی روزگار خود همسو بوده و در این چارچوب‌های فکری به تاریخ نگاه کرده است. غالب بودن این ویژگی‌ها، ناشی از میراث دیرینۀ تاریخ‌نگاری ایرانی است که به‌صورت یک سنت پیشینی به‌ او به ارث رسیده است. اما در ویژگی‌هایی چون خارج‌بودن از چارچوب‌های رسمی، دنبال‌کردن اندیشه‌ای خاص، دارابودن رویکرد انتقادی و نگارش تاریخ مردم، بیرون از پارادایم‌های غالب عمل کرده، جامعیت او در علوم مختلف، در این امر تاثیرگذار بوده است.

An Analysis about Historiography and Historical Perspective of Hazin Lahiji

Although Hazin Lahiji is known as a poet, part of his fame comes from his history books. Between his various books, there is two books in the field of history that reveal his approach in this field. So many researches have been done on Hazin Lahiji’s literary character or other aspects of his life, but no research has been done on his historical insights. This article intends to examine the historiography And historical Perspective of Hazin Lahiji in order to find out in which intellectual frameworks Hazin Lahiji has addressed the history and authored his work. The results of this article show that Hazin was in line with the historiography of his time in characteristics such as lessoning from the past, fatalism, ethics and patriotism and wrote his history in these intellectual frameworks. In these features, he used the heritage of Iranian historiography. But in characteristics such as being outside the formal framework, having a specific idea, having a critical approach and writing the history of the people, he was outside the dominant paradigm. His comprehensiveness in various sciences was influential in this matter.