تحلیلی بر تاریخ‌نگاری محمدشفیع طهرانی در مرآت‌الصادقین

محمد‌شفیع طهرانی که ایرانی‌الاصل، اما متولد هندوستان است، کتاب مرآت‌الصادقین را از 1142ه.ق تا 1159ه.ق، در چهار بخش با هدف ارائۀ تاریخ تیموریان هند به نگارش در‌آورده که یک بخش آن جداگانه با عنوان نادرنامه و مرآت واردات در تاریخ افشاریه، به چاپ رسیده است. در این مقاله تلاش شد تا با روش توصیفی‌تحلیلی و با کمک منابع کتابخانه‌ای بیان شود که مرآت واردات و نادرنامه چگونه می‌تواند همان مرآت‌الصادقین باشد؛ دلایل تشابه و تفاوت شیوۀ تاریخ‌نگاری محمد‌شفیع با سنت تاریخ‌نگاری ایرانی چیست، چه مسائلی دخیل در انتخاب نوع روش تاریخ‌نویسی ایشان شده ‌است. این پژوهش نشان می‌دهد هر دو اثر، به‌علت یکسان‌بودن روش نگارش و ارتباط موضوعی و اشارۀ طهرانی به نام کلی اثرش در هر دو نسخه که مصححان از آن غفلت کرده‌اند، همان یک بخش از اثر واحد با عنوان مرآت‌الصادقین است. علی‌رغم تداوم سنت تاریخ‌نگاری ایرانی در مرآت‌الصادقین و تا حدودی گرایش به تسامح و آزاداندیشی، دوری از ایران، آشنایی با ادب فارسی و تعامل با ادیبان ایرانی ساکن در هند، برخورداری از منابع ایرانی و تاثیرپذیری از آنها، داشتنِ منصب دبیری و در نظرگرفتن زمان و مکان خود در نقل روایات، تاثیرپذیری از فضای فکری هندوستان و داشتن باورهای صوفیانه و حاکم‌شدن این نوع نگرش در تفکر طهرانی، نوع جهت‌گیری وی را در روش تاریخ‌نویسی‌اش مشخص می‌کند.

An Analysis of the Historiography of Mohammad Shafi Tehrani in the Meraat al-Sadiqin

Mohammad Shafi Tehrani, Indian born from an Iranian origin, has written the book Meraat alSadiqin from 1729 to 1746, in four sections with the aim of presenting the history of the Timurids of India. A separate section of it, was published in the history of Afshari under the title of Nadernameh and Meraat EVaredat. In this article, an attempt was made to express in a descriptiveanalytical method, with the help of library resources to show how the Nadernameh and the Meraat EVaredat can be the same as the Meraat alSadiqin. What are the reasons for the similarities and differences between Mohammad Shafi’s historiography and the Iranian historiographical tradition? What issues were involved in choosing the type of historiography he used? This study shows that both works, due to the similarity of the writing method and thematic relationship and Tehrani reference to the general name of the work in both versions that have been neglected by the editors, is the same part of a single work entitled Meraat alSadeqin. Despite the continuation of the Iranian historiographical tradition in Merat alSadiqin and to some extent the tendency towards tolerance and openmindedness, distance from Iran, familiarity with Persian literature and interaction with Iranian writers living in India, accessing to and influence from Iranian sources, his time and place in narrating history, being influenced by the Indian intellectual atmosphere and having Sufi beliefs and the prevalence of this kind of attitude in Tehrani’s thought determine the type of orientation in his method of historiography.