اهمیت تاریخی دیوان لغات ترک محمود کاشغر

سده‌ی چهارم هجری آغاز حاکمیت یافتن فرمان‌روایان ترک در سرزمین‌های اسلامی بود.حاکمیت ترکان در جهان اسلام در سده‌یپنجم به حدی گسترش یافت که هم‌زمان چندین دولت قدرتمند ترک نواحی شرقی قلمرو خلافت عباسی را بین خود تقسیم کرده بودند:قراخانیان در بخش‌های وسیعی از ماوراءالنهر، غزنویان در شرق خراسان و غرب هندوستان و سلجوقیان در ایران، آناتولی و شام.از بین این دولت‌ها قراخانیان نگارش به زبان ترکی را به شدت تشویق کردند.از آثار نگارش‌یافته در سده‌ی پنجم در قلمرو قراخانیان و تحت حمایت‌ آن‌ها، کتاب دیوان لغات الترک نوشته‌ی محمود کاشغری بود.این لغت‌نامه‌ی ترکی عربی به زبان رایج علمی آن زمان، یعنی عربی نگارش یافته است.این نوشتار در پی مشخص کردن اهمیت و ارزش این اثر از بعد تاریخی است؛ از این‌رو اهمیت دیوان لغات ترک برای تاریخ میانه‌ی ایران، به ویژه دوره‌ی ترکان بررسی شده است.همچنین، در این نوشتار نقش ترکان در اقتصاد و تجارت ماوراءالنهر و جاده‌ی ابریشم بر اساس دیوان لغات ترک به دقت بررسی شده است.

Historical Importance of Mahmud Kashghari’s Divan Loghāt AlTurk

Fourth century was the beginning of Turks ruling in Islamic territories. The Turks’ domination in Islamic world was expanded in a way that several states divided eastern parts of Abbasid Caliphate simultaneously in fifth century: Qarakhanids, vast part of Transoxania, Ghaznavids in east of Khorasan and west of India and Saljuks in Iran, Anatolia and Syria. Qarakhanids encouraged writing in Turkish. The book of Divan Loghāt AlTurk by Mahmud of Kashghari is one of the works that was written in fifth century. This book was a TurkishArabic dictionary that was written in Arabic. This Article tries to investigate the importance and value of this book from historical aspect in medieval history of Iran, especially Turks period. also The role of Turks in economy and trade of Transoxania and Silk road has been investigated based on Divan Loghāt AlTurk.