تحلیل رویکرد تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری شرف خان بدلیسی در شرف نامه

تواریخ محلی یکی از اشکال مهم تاریخ‌نگاری ایرانی‌اسلامی است که در کنار انواع تاریخ، کمک شایانی به شناخت تحولات گذشته می‌کند. ازجملۀ این‌گونه آثار، شرف‌نامه تالیف امیر شرفخان بدلیسی است که به‌عنوان نخستین اثر از نوع خود، به مسئلۀ کردستان پرداخته است. شرفخان درحالی به مسئلۀ کرد و کردستان می‌پردازد که بخش عمدۀ این منطقه از دایرۀ تسلط حکومت‌های ایرانی خارج شده و در اختیار عثمانیان قرار گرفته است. بنابراین تحلیل مسئلۀ اصلی شرفخان در کردشناسی او به‌ویژه برای باب عالی حائز اهمیت است. در این مقاله برای تبیین بینش و روش تاریخ‌نگاری او در توجه به مسئلۀ کرد و کردستان ابتدا مختصری دربارۀ سیاست عثمانیان و صفویان به‌عنوان عنصر تعادل‌بخش منطقه، بعد به شاخصه‌های تاریخ‌نگری شرفخان پرداخته شده و درنهایت به روش ایشان در نگارش تاریخ، توجه می‌شود. این پژوهش با روش تحلیل تاریخی و شیوۀ توصیفی‌تحلیلی، ابعاد و مولفه‌های اندیشۀ تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری شرفخان را بررسی می‌کند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد، منظومۀ فکری شرفخان دارای ویژگی‌هایی چون، نخبه‌گرایی، شریعت‌مدارانه، انتقادی و درعین‌حال رویکردی ستایش‌آمیز به کردها است. برجسته‌کردن نقش و جایگاه کردها و کردستان، به‌ویژه خاندان‌های حاکم کرد، در مناسبات ایران و عثمانی، تاکید بر موقعیت سرزمینی کردستان و بیان ویژگی‌های جامعۀ کردی از دیگر مولفه‌های مربوط‌به تاریخ‌نگاری شرف خان است.

An Analysis of Sharafkhan Badlisi’s Approach to Historical Perspective and Historiography in Sharafnameh

Local histories are one of the most basic forms of IranianIslamic historiography that, along with various types of history, help understand the past developments. Among such works is the honorary letter written by Amir SharafKhan Badlisi, dealing with the issue of Kurdistan as the first work of his kind. While SharafKhan deals with Kurds and Kurdistan’s problem, most of the region has fallen out of the control of the Iranian governments and has been handed over to the Ottomans. Therefore, the analysis of Sharafkhan’s main problem in his Kurdish studies is especially important for the great chapter. In this article, in order to explain his insight and method of historiography in considering the issue of the Kurds and Kurdistan, first a brief about the Ottoman and Safavid policies as a balancing element of the region, then the characteristics of SharfKhan’s historiography, and finally his method in writing history. This research examines the dimensions and components of Sharafkhan’s historiographical and historiographical thought using historical analysis and the descriptiveanalytical method. The results show that Sharafkhan’s intellectual system has characteristics such as elitism, shariaoriented, critical, and at the same time, a praiseworthy approach to the Kurds. Highlighting the Kurds and Kurdistan’s role and position, particularly the ruling Kurdish families, in IranOttoman relations, emphasizing the territorial position of Kurdistan, and expressing the characteristics of the Kurdish community are other components of Sharafkhan’s historiography.