واکاوی رویکرد تاریخ ‌پژوهان معاصرتاجیکستان به حکومت سامانیان

بررسی تاریخ‌پژوهی کشورهای همسایۀ ایران و نحوۀ نگریستن آنها به میراث و تاریخ مشترک گذشته، زمینه‌ای مناسب برای گفت‌وگوی علمی بین متفکران کشورهاست. مقالۀ حاضر با بررسی و تحلیل رویکرد تاریخ‌پژوهان تاجیکستان به دولت سامانیان، میراث مشترک این کشورها، سعی دارد تا به تلاش‌های مکمل ایشان از پژوهش‌های معاصر ایرانی نیز توجه کند. مورخان تاجیک در دورۀ شوروی با فراهم‌کردن بستر هویت قومی، تاریخ‌پژوهی دورۀ استقلال را جهت دادند و با برجسته‌کردن جنبۀ هویت‌ساز دولت سامانی، به‌ویژه دورۀ امیراسماعیل سامانی، درصدد الگوسازی عملی از یک «دولتدار» و« امیر عادل» برآمدند. آنها هویت دیگری را به شکل مبهم در شوروی و به‌طور برجسته در قوم ترک و ملت تاجیک جست‌وجو می‌کنند که خوشبختانه تاکنون، ستیزی با هویت ایرانی نداشته است. تاریخ‌پژوهی دورۀ استقلال سعی دارد وجه ایجابی هویتی را در«خودی امیراسماعیل» و وجه سلبی را در«دیگر ازبک و ازبکستان» جست‌وجو کند. این رویکرد، اگرچه پاره‌ای نواقص روشی و محتوایی را به شیوۀ تاریخ‌پژوهان تاجیکستان در دورۀ استقلال تحمیل کرده است، همچنان از عنایت ویژۀ ایشان به پژوهش‌های ایرانیان و تداوم آن و اجتناب از رویکرد تهاجمی به فرهنگ ایرانی برخوردار است.

An Analysis of Contemporary Tajik Historian’s Approach to the Samanid Government

Studying the historiography of Iran’s neighboring countries, and how they view the shared heritage and history of the past, is a field for scholarly dialogue among thinkers. The present article attempts to consider the focus of their viewpoints on analyzing the approach of Tajikistan scholars to the Samanid as a shared heritage and tries to consider their complementary efforts in contemporary Iranian research. Tajik historians in the Soviet era, providing a platform for ethnic identity, directed the historiography. The same way, emphasizing the identitybuilding aspect of the Samanid, especially during Amir Ismail Samani, sought a practical model of a statesman and Amir ’Adel. They are vaguely searching for another identity in the Soviet Union, especially among the Turk and Tajik people, who, fortunately, have not yet been at odds with the Iranian identity. Independent historiography seeks to find the positive side of identity in Amir Ismail himself and the opposing side in Uzbek and Uzbekistan. Although this approach has imposed some methodological and content shortcomings on Tajik historians during independence, it continues to pay special attention to Iranian research and its perpetuation and avoid an aggressive approach to Iranian culture.