بینش و روش تاریخ‌نگاری محمود حسینی، منشی جامی

محمود حسینی، منشی جامی، مورخ آغاز سلسلۀ درانیان، با تحریر کتاب مستطاب تاریخ احمدشاهی نقش مهمی در ثبت و ضبط وقایع و رخدادهای تاریخی این دورۀ سرنوشت‌ساز افغانستان ایفا کرد. ارجاعات متعدد و اقتباس از داده‌های تاریخی او نشان می‌دهد که تاریخ احمدشاهی کتابی تاثیرگذار بوده است. مسئلۀ اصلی در پژوهش حاضر، این است که محمود حسینی در اثر خود از چه بینش و روش برخوردار بوده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که این مورخ از شیوه‌ای نظام‌مند استفاده کرده و از لحاظ روش تاریخ‌نگاری دارای سبکی روان و بی‌تکلف بوده و نظام فکری خود را بر پایه‌های سلطنت‌گرایی‌، شریعت‌مداری و مشیّت‌باوری بنا کرده است. اثر محمود حسینی هر چند کاستی‌هایی دارد؛ درنهایت تاریخی مفصل و ارزشمند با داده‌هایی منحصر به فرد است که مورخان بعدی ناگزیر از مراجعه به آن هستند. مشاهدات مستقیم، دقت، تفصیل و جامعیت، کتاب مذکور را از تک‌نگاری شخص‌محور به تاریخ‌نگاری منطقه‌ای تبدیل کرده که نواحی گسترده‌ای از شرق ایران تا غرب هند و از آمودریا تا دریای عرب را شامل می‌شود.

Intuition and Method in Mahmood Hosseini Monshi Jami Historigraphy

Mahmood Hosseini Monshi Jami,the historigrapher of The Durrani dynasty appearance,by writing the excellent work of Ahmadshahi History, played an important role in recording any historical events of this landmark era of Afghanistan.The main topic of this study is the intuition and method of Mahmood Hosseini in his work.The findings of the study show that he has applied a systematic approach with a historical method of a simple and easy style while basing his intellectual ideaology on monarchism,ordinary law and providence. While having some lacks,Hosseini’s work is a detailed and valuable history with some unique data,which the current historigraphers have to refer to them out of necessity.Direct observations,carefullness,expansion and comprehensiveness of the work have converted it,from an individualrevolving monograph, to a regional history covering a vast area from Iran east to India west and also from the Amo sea to the Arab sea.