بررسی نحو روایی و مدل کنشگران در روایت اردشیر زاهدی از کودتای 28 مرداد 1332

کودتای 28 مرداد 1332 یکی از مهمترین رخدادهای تاریخ معاصر ایران است که به رغم گذشت نزدیک به شش دهه از آن، هنوز محل بحث و نزاع‌های مختلف است. همین اختلاف آرا و دیدگاه منجربه ارائۀ روایت‌‌های گوناگون و متضادی از کودتا از همان آغازین روزهای پس از آن تا کنون شده است. روایت اردشیر زاهدی تحت عنوان پنج روز بحرانی یکی از روایت‌‌هایی است که چهار سال بعد از کودتا نگارش یافته و حاوی اطلاعاتی دربارۀ فعالیت‌‌های فضل‌‌الله زاهدی و اطرافیانش برای انجام کودتا است. این مقاله با استفاده از تحلیل روایت بر مبنای مدل کنشگران و نحو روایی نشان خواهد داد که این روایت با برخورداری از زاویۀ دید و کانونی‌‌شدگی محدود، چگونه نقش عوامل مختلف داخلی و خارجی را نادیده گرفته است و تاکیدش را بر ماهیت مردمی و قانونی و مشروع کودتا و شخصیت فضل‌‌الله زاهدی به‌عنوان رهبری مردمی و مقتدر قرار داده است. این درحالی است که بر اساس اسناد و تحقیقات صورت‌گرفته، کودتا با همکاری عوامل متعدد داخلی و خارجی انجام گرفت و فضل‌‌الله زاهدی صرفاً فرماندۀ نظامی کودتا و نه رهبری مردمی به حساب می‌‌آید.

An analysis of action pattern and Narrative Syntax in Ardeshi Zahedi᾿s narrative of the coup 28th Mordad 1332/ August 19th 1953

The coup of mordad 28, 1332 is considered as one of the most important events in contemporary history of Iran, which despite the fact that it happened nearly six decades ago, there is still a lot of controversy around it. This led to many different narratives of coup which have been made from the very beginning of its occurrence till now. Ardeshir Zahedi᾿s narrative entitled "Five Days of Crisis" is one of the narratives written four years after the coup and contains information about the activities of Zahedi and his followers for the coup. This article, by using narrative analysis based on action pattern and Narrative Syntax is trying to show how this narrative by ignoring the role of internal and external causes of coup, has chosen a very narrow view of point and focalization. By this, it emphasizes the very legal, legitimate and democratic   nature of the coup and Fazlullah Zahedi as a democrat and strong leader. However, according to documents and investigations, the coup was carried out in cooperation with numerous internal and external agents, and Fazlullah Zahedi was merely a military commander of the coup and not a popular leader.