ابن اثیر ومنابع مغرب اسلامی واندلس

سرزمین مغرب اسلامی و اندلس از سرزمین‌های قدیمی و سنتی جهان اسلام و جزء لاینفک تاریخی آن محسوب است. شمال آفریقا سرزمینی وسیع و بسیار حادثه‌خیز بود؛ چرا که به‌خاطر وسعت و بافت جغرافیایی و همچنین دوری نسبی از حوزه مرکزی و شرق اسلامی، مکرر پذیرای جریان‌های متعدد موافقان و مخالفان سیاسی و مذهبی وضع موجود بود. خوارج، اسماعیلیان و علویان با همراه‌کردن ساکنان بومی بربر و قبایل آن سامان، تاثیرات و تحولات فراوانی را در آن دیار موجب شدند و اولین حکومت‌های بزرگ و مستقل از خلافت عباسی را بنیاد نهادند که در جهان اسلام بی‌سابقه بود. اما علی‌رغم این همه تغییر و تحولات بزرگ و کوچک، تاریخ و احوال این منطقه، در نوشته‌های مورخان مرکز و مشرق اسلامی بازتاب چندانی نیافت که آن خود ناشی از دلایل متعدد بود. در میان مورخان مرکزنشین، شاید تنها ابن‌اثیر، برخلاف دیگران، با حساسیت زیادی درصدد بیان و رصد تاریخ مغرب و اندلس برآمده است که ضمن بیان اخبار مهم و تفصیلی از آن منطقه، از مورخان قبلی به‌خصوص طبری، به‌خاطر این بی‌توجهی انتقاد کرده است.اما ابن‌اثیر علی‌رغم بیان تاریخ مغرب و اندلس از ایام فتوحات تا عصر خود، از ذکر منابع خود تا حد زیادی خودداری ورزیده است. این نوشته درصدد است تا تعدادی از این منابع(ناشناس) مغرب و اندلس را که منبع و مرجع ابن‌اثیر بوده‌اند، از راه مقایسه و مقابله بشناساند و معرفی نماید.