جایگاه تاریخ شفاهی و اسطوره ها در تاریخ نگاری رشید الدین فضل الله

خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی در زمانه‌ای می‌زیست که ایران عرصه ورود و استقرار قبایل مغول و ترک و ایجاد دگرگونی ها و گسست های گسترده در ساختار و نظم سیاسی و اجتماعی جامعه ایرانی بود. وی به‌عنوان مهم‌ترین عضو قشر دیوانسالار در تشکیلات حکومتی ایلخانان، از جمله کسانی بود که در قالب اثر تاریخ نگاری جامع‌التواریخ کوشید ضمن تعریف مبانی تاریخی مشترک برای قبایل و طوایف مغول و ترک، آنها را با فرهنگ و ارزش های جامعه ایرانی پیوند زند. برای این منظور، وی با توجه به ساختار گروههای موثر در حکومت و جامعه، بر اساس دو محور عمده روایات دینی و روایات اساطیری شروع به تاریخ‌نگاری کرده و با استناد به معرفت شفاهی این اقوام در هر دو محور در صدد تحکیم مبانی حکومتی و تمرکز قدرت از طریق اتحاد قبایل مغول و ترک برآمد. همچنان که تعریف مبانی مشروعیتی ربط دهنده برای نظام سیاسی ایلخانی در جامعه اسلامی تحت حکمرانی آنها از دیگر اهداف تاریخ‌نگاری رشیدالدین بود. تا بدین گونه از خلال تاریخ‌نگری خاص خود، ضمن نمودار ساختن زمینه‌های تاریخی وحدت قبایل مغول و ترک، پیوستگیهای آنها با جوامع اسلامی را در راه دسترسی به وحدت سیاسی و مذهبی در عصر غازان‌خان که از اهداف حکومت بود، نشان دهد. وی متناسب با چنین اهدافی و جایگاه مخاطبان تاریخنگاری خود که ایلخانان و سران قبایل ترک و مغول و اعضای تاثیرگذار آنها بود، اثر خود را بر خلاف مورخانی چون جوینی و وصاف، بر اساسروایات شفاهی و با زبانی ساده و بی‌تکلف بیان کرده است.

the social and goal contexts of Rashidaddin historiography

Khajeh Rashidaddin Fazlollah Hamedani lived at a time that Mongolian and Turkish tribes attacked Iran and inhabited there, and created widespread changes and dissociations in political and social structures and orders of Iran society. He as a most important member of the Ilkhanid's state bureaucracy, who tried to define common historical bases for Mongolian and Turkish tribes and connected them with culture and values of the Iranian society by writing the Jamealtavarikh as a general historiographical work. For this purpose, he began to history writing with regard to structure of effective groups in state and community and on the bases of religious and mythological narratives and he attempted to consolidate the foundation of the state and centralization of power through association of Mongolian and Turkish tribes according to oral knowledge of them in both axes. Likewise he aimed to define the principles of legitimacy for the Ilkhanids political system in the Islamic society that ruled by them. According to this purposes and also regarding to status of own historiography audiences including the Ilkhanids and leaders and members of the Mongolian and Turkish tribes and effective members of them, Khajeh on the contrary other historians such as Juwaini and Vassaf, writes his historical work based on the oral narratives and with a simplistic language. keywords: historiography, Khajhe Rashidaddin Fazlollah, Mongolians, Turkish.