کاربرد تحلیل عاملی در تعیین متغیرهای تاثیرگذار خشکسالی‌های هیدرولوژیک و بررسی ارتباط آن‌ها؛ مطالعه حوزه‌های آبخیز استان لرستان

خشکسالی یکی از مهمترین پدیده‌های محیطی و بخش جدایی‌ناپذیر تغییرات اقلیمی است. پدیده‌ای برگشت‌پذیر و واقعیتی اجتناب‌ناپذیر در اقالیم خشک و نیمه‌خشک که بر اثر کمبود بارندگی در یک دوره زمانی به وقوع پیوسته و بخش‌های وسیعی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تعیین متغیرهای تاثیرگذار در خشکسالی‌های هیدرولوژیکی و بررسی ارتباط متغیرها به عنوان مهمترین راهکار در مقابله وکاهش خسارات ناشی از خشکسالی مطرح است. روش تحلیل عاملی و تجزیه مولفه‌های اصلی از کاربردی‌ترین روش‌های چند متغیره آماری برای تجزیه و تحلیل داده‌ها است. با توجه به تنوع زیاد متغیرهای تاثیرگذار در وقوع خشکسالی‌های هیدرولوژیکی، انجام مطالعه حاضر جهت معرفی متغیرهای مهمی که نقش اصلی داشته، و تعیین میزان تاثیر هرکدام از آن‌ها در این تحقیق ضرورت پیدا کرد. به این منظور ابتدا داده‌های 25 ایستگاه هیدرومتری مناسب استان لرستان از لحاظ پراکنش جغرافیایی و تنوع مساحتی طی یک دوره آماری سی ساله (59-1358 تا 89-1388) درنظر گرفته شد. اطلاعات فیزیوگرافی حوزه‌ها با استفاده از نقشه‌های توپوگرافی استخراج و سپس تجزیه و تحلیل عاملی برای 15 متغیر اندازه‌گیری شده در حوزه‌های منتخب با نرم‌افزار spss صورت گرفت. در این تحقیق همچنین با کاربرد روش تحلیل مولفه‌های اصلی و روابط خطی ساختاری توسط نرم‌افزار lisrel، نحوه و شدت روابط همزمان متغیرهای موجود مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. مدل برآورد شده نهایی، بیانگر اثرگذاری مثبت هر یک از اجزای متغیرهای موثر مورد مطالعه است، که به ترتیب: بارش متوسط، مساحت و تراکم زهکشی دارای بالاترین میزان تاثیرگذاری بر وقوع خشکسالی هیدرولوژیک در منطقه مورد مطالعه هستند.