پایش و مدل‌سازی شدت بیابان‌زایی با استفاده ازتصاویر ماهواره لندست (مطالعه موردی حوزه آبخیز یزدان‌آباد زرند)

پدیده بیابان‌زایی در گستره وسیع اقلیمی از مناطق خشک و نیمه‌خشک تا نیمه‌مرطوب بروز کرده و در اثر عوامل طبیعی و عملکرد نادرست انسانی ایجاد می‌شود. تخریب پوشش گیاهی مرتعی، کشاورزی، تخریب خاک و نامناسب شدن کیفیت منابع آبی، حاصل این پدیده می‌باشد. حوزه آبخیز یزدان‌آباد یکی از کانون‌های فعال بیابان‌زایی استان کرمان است و در طول زمان تحت تاثیر فعالیت‌های انسانی و تغییرات اقلیمی مخصوصاً خشک‌سالی بوده است. هدف از این تحقیق بررسی پتانسیل بیابان‌زایی حوزه آبخیز یزدان‌آباد زرند با استفاده از داده‌های رقومی ماهواره‌ای در بازه زمانی 20 ساله از سال 1379 تا 1399 می‌باشد. در این راستا ابتدا نقشه کاربری اراضی برای سال 1379 و 1399 تهیه شد. از داده‌های رقومی لندست برای بررسی رابطه بین شاخص پوشش گیاهی savi و شاخص اقلیمی آلبدو استفاده شد. درنهایت با استفاده از این رابطه، شاخص بیابان‌زایی ddi در کلاس‌های مختلف بیابان‌زایی تهیه شد. نتایج این تحقیق نشان داد که در سال 1379 حدود 83 درصد از حوزه آبخیز یزدان‌آباد را اراضی مرتعی تشکیل داده‌اند که مساحت آنها در طول این بازه زمانی از 48124.7 هکتار به 46095.6 هکتار کاهش داشته است. این کاهش در حالی است که مساحت کاربری‌های اراضی شوره‌زار، اراضی کشاورزی و مناطق مسکونی و انسان‌ساخت به ترتیب حدود 91.4، 831.5 و 1106.3 هکتار افزایش داشته‌اند. بررسی متوسط سالانه دو شاخص savi و آلبدو نشان داد که در حوزه آبخیز یزدان‌آباد درمجموع شاخص savi روند کاهشی و شاخص آلبدو روند افزایشی داشته است. بررسی کلاس‌های بیابان‌زایی حاصل از شاخص ddi در سال 1379 و 1399 نشان داد که بیش از 88 درصد از این دشت در کلاس‌های بسیار شدید و شدید بیابان‌زایی قرارگرفته است. این نتایج حاکی از آن است که این منطقه با توجه به شرایط اقلیمی و پوشش گیاهی شکننده، به‌شدت به تغییرات و تخریب اراضی حساس می‌باشد.

monitoring and modeling of desertification intensity using landsat satellite images (case study of yazdanabad-zarand watershed).

the phenomenon of desertification occurs in a wide range of climates from arid and semi-arid to semi-humid regions and is caused by natural factors and improper human performance. the yazdanabad watershed is an active center of desertification in kerman province, iran and has been subject to human activities and climatic changes, especially drought.the present research aims to study the desertification potential of the yazdanabad watershed in zarand, kerman province using remote sensing data for a 20-year period from 2000 to 2020.land use maps were first developed for 2000 and 2020. then, the relationship between the soil-adjusted vegetation index (savi) and the albedo climatic index derived from tm and oli landsat images was used.finally, using this relationship, the desertification divided index (ddi) was employed to derive different desertification classes.the results show that over 88% of the yazdanabad watershed has been composed of bare land, which has shrunk over the studied periodwhereas saline land use, agricultural land use, and residential and man-made areas have expanded by about 94.39, 830.91, and 1106.30 ha, respectively.the mean annual trend of both savi and albedo revealed the descending trend of the former and the ascending trend of the latter.the ddi-derived desertification classes in 2000 and 2020 show that over 88% of this plain is in the very severe and severe desertification classes. this means that the plain is extremely vulnerable to land changes and degradation given its climatic conditions and fragile vegetation cover.