بررسی تغییرات نوسانات سطح آب زیرزمینی در حوضه آبریز هلیل رود جیرفت

دشت جیرفت با اقلیم خشک و نیمه‌خشک یکی از دشت‌هایی است که با افزایش برداشت چشمگیر آب زیرزمینی در سال‌های اخیر روبرو بوده است. هدف از این مقاله ارزیابی اثرات بارندگی و شرایط اقلیمی بر نوسانات سطح آب زیرزمینی دشت جیرفت است. برای این منظور از داده های بارندگی 6 ایستگاه باران‌سنجی و تبخیرسنجی در طول دوره 95-1370 استفاده شد و با روش تیسن بندی و استفاده از داده‌های ماهواره chirps مقدار متوسط بارندگی دشت محاسبه گردید. نتایج نشان داد همبستگی پیرسون بین بارش و سطح آب زیرزمینی 0.23 است. برای یافتن اثرات خشک‌سالی و ترسالی بر سطح آب زیرزمینی، از شاخص بارندگی استانداردشده (spi) استفاده شد. نتایج تحلیل‌ها به‌صورت سری زمانی متوالی نشان داد که، spi با مقیاس زمانی بلندمدت 7 ماهه از همبستگی بیشتری (0.35) با هیدروگراف سطح آب زیرزمینی دشت برخوردار است. بررسی داده‌های هیدروگراف دشت جیرفت در دوره آماری 95 1381 نشان داد که در این مدت سطح آب زیرزمینی به ‌اندازه 8.65 متر افت داشته و میزان متوسط افت سالانه 0.61 متر می باشد. همچنین نتایج نقشه های پهنه بندی به روش کریجینگ در دوره‌های زمانی 5 ساله نشان داد که بخش های جنوبی و مرکزی دشت دارای افت سطح آب زیرزمینی بیشتری هستند. در ادامه با استفاده از تحلیل خوشه‌ای وارد، دشت جیرفت به چهار خوشه تقسیم شد که برای خوشه 1 پیزومتر کلرود، خوشه 2 پیزومتر ساغری، خوشه 3 پیزومتر کُنارصندل و خوشه 4 پیزومتر چهره آباد انتخاب شدند. همبستگی بارش متوسط در هر خوشه با نوسانات سطح آب زیرزمینی با پیزومترهای منتخب آن خوشه به ترتیب کلرود (0.51=r)، ساغری (0.37=r)، کنارصندل (0.38=r) و چهره آباد (0.55=r) به دست آمد. با توجه به افت شدید سالانه و اضافه برداشت از دشت چنانچه اقدام جدی و موثری در این زمینه صورت نگیرد، این دشت در آینده نه‌تنها با تشدید پیامدهای زیست‌محیطی، بلکه با مشکلات اقتصادی و اجتماعی نیز مواجه خواهد ‌شد