بررسی خشکسالی درنیمه جنوبی استان گلستان با استفاده از روش تجزیه به عامل‌ها و gis

بی‌تردید شناخت و درک هرچه بیشتر پدیده خشکسالی و الگوی توزیع جغرافیایی آن منجر به مدیریت بهتر و مناسب‌تر تغییرات به وجود آمده و درنهایت کاهش اثرات ناشی از آن خواهد گشت. در این پژوهش به‌منظور پهنه بندی (منطقه بندی) خشکسالی نیمه جنوبی استان گلستان از شاخص خشکسالی بارش استاندارد ( spi) و روش تجزیه به عامل‌ها (pc) استفاده شده است. برای این منظور از داده‌های بارندگی ماهانه 16 ایستگاه هواشناسی با پراکنش مناسب در منطقه طی یک دوره 43 ساله از سال 93-1350 استفاده شد. شاخص بارش استاندارد، برای هر یک از ایستگاه‌های منتخب در دو مقیاس 3 و 12 ماهه محاسبه گردید. تجزیه به عامل‌های مربوط به داده‌های spi برای پهنه‌بندی منطقه از نظر خشکسالی با استفاده از آنالیز اجزای اصلی صورت گرفت. نتایج تجزیه به مولفه‌های اصلی این شاخص در مقیاس سه‌ماهه و دوازده‌ماهه نشان داد که تعداد 6 عامل ویژه بزرگ‌تر از یک برای مقیاس سه ماهه و 7 عامل ویژه برای مقیاس دوازده ماهه وجود دارد که بیش از و58-72 درصد از واریانس کل را در مجموع برای شاخص 3 و 12 ماهه توجیه می‌کند. جهت تعیین و تشخیص مناسب بودن داده‌ها برای تحلیل عاملی از دو روش kmo و روش کرویت بارتلت استفاده شد، که نتایج این آزمون‌ها نشان داد، تحلیل عاملی برای شناسایی ساختار مدل در منطقه مورد مطالعه مناسب است. درنهایت بررسی‌ها نشان داد پس از چرخش spi در مقیاس سه‌ماهه ودوازده‌ماهه با روش واریامکس نرمالیزه با توجه به ضرایب عامل‌ها، استان گلستان به 6 ناحیه متمایز از نظر شاخص 3 ماهه و 7 ناحیه از نظر شاخص 12 ماهه تفکیک‌شده است که می‌توان در اتخاذ تصمیمات مدیریتی مشترک و بهنگام از لحاظ موضوع خشکسالی و کاهش عواقب ناشی از آن با شناخت بیشتر در مورد نحوی پراکنش این پدیده در سطح استان مورداستفاده قرار گیرد.