ارزیابی سیاست های توسعه و بهبود سامانه های آبیاری تحت‌فشار و سطحی با استفاده از مدل سازی پویایی سیستم؛ مطالعه موردی حوضه آبریز ارس

با توجه به رشد جمعیت و محدودیت بیشتر منابع آب حوضه‌های مرزی در آینده، برنامه‌ریزی و اقدامات مدیریتی برای مقابله با ایجاد بحران آب از ضروریات مهم می باشد. هدف از این پژوهش بررسی اثر سیاست های توسعه و بهبود سامانه‌های آبیاری تحت‌فشار و اصلاح مدیریت سیستم های آبیاری سطحی بر پایداری کشاورزی و منابع آب حوضه آبریز ارس بود. بدین منظور با استفاده از روش پویایی سیستم، مدل مدیریت یکپارچه منابع آب حوضه آبریز ارس با لحاظ جنبه های اقتصادی و زیست محیطی تدوین شد و سیاست های مذکور در قالب چند سناریو مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل از ارزیابی سیاست های مذکور نشان داد، توسعه سالانه 4000 هکتار سامانه های آبیاری تحت فشار بدون توجه به بحث بهبود راندمان کاربرد آب در این سیستم ها، تنها 2/5 درصد می تواند سبب ارتقای راندمان حوضه ارس تا افق 1420 گردد. تاثیر سناریوهای اصلاح مدیریت آبیاری سطحی بر منابع آب حوضه ارس بیشتر از سناریوهای توسعه آبیاری تحت فشار بود به طوری که اگر بتوان راندمان کاربرد آبیاری سطحی در حوضه ارس را به میزان یک درصد افزایش داد، این امر کارایی معادل توسعه 22 هزار هکتار آبیاری تحت‌فشار با راندمان کاربرد آب 67 درصد را خواهد داشت. بطورکلی برای جلوگیری از بروز بحران آبی و مدیریت پایدار منابع آب حوضه ارس، بایستی پیشبرد هر دو سیاست مذکور بصورت موازی مد نظر مسئولان امر قرار گیرد. اما در این راه بایستی راهکار اصلی را، ارتقای مدیریت سیستم های آبیاری سطحی دانست و به توسعه و بهبود سامانه های آبیاری تحت‌فشار صرفاً به عنوان یک راهکار کمکی نگریست.