بازخوانی نظام مسائل حکمرانی مراتع در جمهوری اسلامی ایران در راستای تحقق سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی

هدف: یکی از منابع طبیعیِ ارزشمند در کشور، مراتع است که دارای کارکردهای اقتصادی و اجتماعی گسترده‌ای است. ارزش‌های زیست‌محیطی همچون حفظ آب و خاک، بستر رشد و پرورش گونه‌های گیاهی و جانوری از یک سو و ارزش‌های اقتصادی قابل‌توجهی است که سبب شکل‌گیری کسب وکارهای مختلفی در حوزه‌های دامداری، دیم‌کاری و استحصال گیاهان دارویی است. اداره این منابع و ثرو‌ت‌های طبیعی که از سالیان دراز در اختیار جوامع محلیِ روستایی و عشایری قرار داشته، در سده اخیر با تحولات نهادی صورت گرفته در اختیار دولت قرار گرفت که به اذعان متخصصان این حوزه سبب بروز بسیاری از مسائل و پیامدها شده است این مقاله تلاش داشته تا در راستای تحقق اهداف سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی، به تحلیل و بازخوانی مسائل ایجاد شده در این زمینه و ریشه‌های شکل‌گیری آن با استفاده از چارچوب نهادی اسکات بپردازد. طراحی/ روش شناسی/ رویکرد: برای دستیابی به این هدف در چارچوب رویکرد کیفی از روش مصاحبه نیمه‌ساختاریافته، مشاهده مردم‌نگارانه و واکاوی اسناد مربوطه و داده‌ها با استفاده از تکنیک «تحلیل مضمون» استفاده شده است. یافته های پژوهش: حکمرانی مراتع دچار پیچیدگی های جدی و دارای ابعاد متکثری است و در شناسایی ریشه این پیامدها نمی توان تنها به یک عامل پرداخت. مهمترین مسائل احصاء شده عبارتند از سلب حق مالکیت و مدیریت بهره برداران، ذهنیت تک بعدی کنش گران دولتی، زوال نهاد اجتماعی مرتع داری، عدم کفایت اقتصادی مرتع داری، تعارض میان دولت و بهره برداران، عدم قانون جامع و فراگیر و ناکارآمدی ساختارهای اداری. محدودیت ها و پیامدها: باتوجه به پیچیدگی ابعاد حوزه حکمرانی مراتع، تلاش شد تا مهمترین مسائل دراین بخش در این مقاله واکاوی شود. لازم است در پژوهش های آتی پیشنهادیه های سیاستی و الگوهای مطلوبی برای اصلاح مسائل این بخش ارائه شود. پیامدهای عملی: راه حل اصلی برای رفع این معضلات در حکمرانی مراتع، اصلاح قانون منابع طبیعی و ساختارهای مربوطه و با محوریت واگذاری حق مدیریت مراتع به بهره برداران محلی و همچنین تسهیلگری برای شکل گیری تشکل های مردمی و سازوکارهای همیارانه است. ابتکار یا ارزش مقاله: ابتکار این پژوهش استفاده از رویکرد نهادی برای دسته بندی مسائل این بخش است.

Reconsidering the rangeland governance issues in the Islamic Republic of Iran in order to implement the general policies of Article 44 of the Constitution

Purpose: One of the valuable natural resources in the country is rangelands, which has extensive economic and social functions: Environmental values such as conservation of water and soil, the growth and breeding ground of plant and animal species on the one hand and significant economic values that lead to the formation of various businesses in the fields of animal husbandry, breeding and extraction of medicinal plants. Managing these natural resources and assets, which has been at local rural and nomadic community’s disposal for hundreds of years, along with institutional changes that accured in recent decades, handed over to the government. This shift has caused many problems and harmful consequences based on comments of experts in this field. This article analyze and recover the issues created in this field and the roots of its formation using Scott’s institutional framework in order to achieve the goals of the general policies of Article 44 of the Constitution..Method: In the framework of the qualitative approach, the method of semistructured interview, ethnographic observation and analysis of relevant documents has been used.Implications: One of the limitations of this research is that rangeland governance has serious complexities and has many dimensions and in identifying the root of these consequences, one factor can not be addressed.The most important issues are the deprivation of management of exploiters and the conflict between government and exploiters.Practical implications: Finally, while summarizing the issues of rangeland governance system, the main solution to solve these problems is to revise the law of natural resources and related structures and transfer of management of rangeland to local farmers, as well as facilitating the formation of grassroots organizations and cooperative mechanisms.Innovation: using Scott’s institutional Approach for classification of issues