تحلیل معنایی فطرت به‌مثابه‌ مبنا در تعلیم و تربیت اسلامی با تاکید بر دیدگاه علامه مصباح یزدی

در تعلیم و تربیت اسلامی، انسان با نگاه ویژه‌ای موضوع تربیت است. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های انسان در جهان‌بینی اسلامی، اعتقاد به وجود «فطرتی الهی» در نهاد اوست. این بعد مهم و پیچیده‌ انسانی هنوز چندان شناخته نشده و معرکه‌ آرای صاحب‌نظران است. اگرچه معنای «فطرت» در ابتدای امر تا حدودی مورد اتفاق است، درعین‌حال فهم دقیق این واژه‌ مهم قرآنی همچنان محل نزاعِ به‌ویژه فیلسوفان مسلمان تعلیم و تربیت است. هدف این نوشتار بررسی و تحلیل مفهوم «فطرت» با رویکردی اکتشافی و با استفاده از روش توصیفی‌‌تحلیلی، از نگاه صاحب‌نظران، به‌ویژه علامه مصباح یزدی می‌باشد. حاصل این پژوهش نمایانگر این واقعیت است که گرچه غالب صاحب‌نظران در فهم اصل معنای فطرت کمتر به خطا رفته‌اند، اما دقت علامه مصباح یزدی به‌عنوان مفسر قرآن و انسان‌شناس و ظرافت ایشان در زوایای بحث، تقریری جدید از معنای فطرت ارائه داده است. در این تقریر، ایشان فطرت را اصطلاح خاص قرآنی دانسته، آن را در نوعی خاص از شناخت انسان از خداوند و گرایش او به خداوند منحصر می‌دانند که همان آفرینش ویژه‌ انسان است. بنا بر این تقریر، یعنی منحصر بودن معنای فطرت الهی انسان در دو بعد معرفت و گرایش به خداوند، جایگاه این دو بعد تربیتی در نظام تربیتی اسلام دوچندان خواهد بود.