نقش کاوش‌های خردورزانه و الگوبرداری (تقلید) در شکل‌گیری نظام باورها و ارزش‌ها: بازخوانی رویکرد علامه مصباح یزدی

با توجه به نقش چشمگیر تقلید و الگوبرداری در زندگی عرفی و زندگی دینی، این نوشتار کوشیده است دیدگاه علامه مصباح یزدی را در باب باورها، ارزش‌ها و روش رسیدن به اهداف ارزشی و نقشی که تقلید می‌تواند در آن ایفا کند، بررسی نماید. خودکفایی عقلانی و یا الگوبرداری از دیگران در عرصه باورها و ارزش‌ها تا کجا و براساس کدام معیار قابل تفکیک است؟ چرایی تقلید، الگوی سزاوار تقلید و نیز انگیزه روان‌شناختی‌ که معمولاً ما را به الگوبرداری می‌کشاند، ازجمله جنبه‌هایی است که این نوشتار بررسی کرده است. علامه مصباح یزدی از متفکران معاصر شیعی بر این باور است که تقلید و الگوبرداری در جنبه‌های اصلی زندگی دینی نه‌تنها نشانه نارسیدگی عقلانی و‌ شناختی نیست، بلکه از ضرورت‌های سامان‌دهی و آسان‌سازی روند زندگی دینی است. بسیاری از جوانان با انگیزه حفظ و تقویت استقلال جوانی می‌خواهند در روند زندگی دینی خود به دیگران وابسته نباشند، اما از سوی دیگر گوشه‌ها و زوایایی از باورها و ارزش‌هایی که در زندگی برای خود برمی‌گزینند، نمی‌تواند در تیررس برد شناختی و عقلانی آنان قرار گیرد. استاد مصباح این چالش زندگی دینی را به بحث کشیده و بر سر دو راهی تحقیق و تقلید راه سومی را که جالب است، پیشنهاد می‌کند. به‌رغم آنکه این راه پیشنهادی، زندگی کنونی ما را به زندگی پیراسته حضرت محمد و جانشینان معصوم ع پیوند می‌زند، اما همچنان راه خودکفایی عقلانی و استقلال در خردورزی را بر ما گشوده می‌دارد.