واکاوی دشنام در کلام معصومان علیه السلام

ازجمله امور ناپسند در اخلاق اسلامی، مسئله‌ دشنام و ناسزاگویی است که گاه در کلام اهل‌بیت علیه السلام، که الگوی گفتاری و رفتاری برای مسلمانان هستند، وارد شده است. این مقاله، به روش توصیفی‌ تحلیلی، ابتدا مصادیق ظاهری دشنام در کلام اهل‌بیت علیه السلام را مشخص نموده و سپس، به ماهیت آن در کلام ایشان می‌پردازد. با جست‌وجوهای انجام گرفته در احادیث معصومین علیه السلام این نتیجه حاصل شد که برخی از مصادیق ظاهری دشنام در کلام اهل‌بیت علیه السلام، جزئی از لعن و نفرین‌‌اند که از دستورات دین و تحت عنوان «تبری» قرار دارند. برخی دیگر از این‌گونه کلمات مانند زنازاده، از موارد ترجمه غلط در معنای کلمات هستند. اما تشبیه به حیوانات در کلام اهل‌بیت علیه السلام، هم درباره‌ مومنان و هم غیر‌مومن به‌کار رفته‌‌اند که نشان از عدم مصداق قرار گرفتن این تشبیهات، به‌عنوان دشنام‌گویی‏ است؛ چراکه گاه به‌کار گرفتن چنین تعابیری با توجه به وجه تشبیهه، در فرهنگ زمانه تلقی به دشنام نمی‌شود. از موارد دیگر اشباح‌الرجال، خیانتکار و... هستند که با وجود عصمت و علم اهل‌بیت علیه السلام و شناخت آنها نسبت به باطن افراد، وصف صورت حقیقی افراد و در جهت اخطار به آنها و یا در مواردی، شناساندن آنها به عامه مردم بوده است. این امر نیز برخلاف کاربرد آن در افراد معمول، به‌عنوان دشنام تلقی می‌شود.