معنا و حدود «استقلال» به مثابه‌ هدف در تربیت دینی (بررسی تطبیقی)

استقلال به‌طور‌کلی، به «ناوابستگی به غیر» و «اتکا به خود» اشاره دارد، اما معنا و حدود آن در تربیت، محل اختلاف صاحب‌نظران بوده ‌است. بدین‌روی، ضرورتِ شناخت معنا و حدود استقلال متربی به‌عنوان ویژگی‌ غیرقابل‌اجتناب، برای هدف‌گذاری در تربیت و اقدام عملی در جهت آن، آشکار است. تمایزهای قابل تاملی دراین‌باره در بین دیدگاه‌های موجودِ فلسفه‌ تعلیم و تربیتِ غرب، با دیدگاه برآمده از منابع اسلامی به‌چشم می‌خورد که برای تعیین هدف‌های تربیتی، نیازمند تعیین موضعی قابل‌ دفاع است. بنابراین، موضوع این جستار بررسی و ارزیابی معنا و حدود «استقلال مطلوب» به‌عنوان هدف تربیت دینی از دو منظر مزبور‌ است. این جستار تطبیقی به توصیف و ارزیابی دیدگاه‌ها با روش «تحلیل متن و سنجش منطقی آنها» با معیارِ «توجه به ابعاد لازم» و «قابلیت تحقق» پرداخته ‌است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که برآورد بیش‌ از حد از توانایی عقل و اختیار انسان، برخی فیلسوفان تعلیم و تربیت غرب را به تعیین استقلالی بیش از حد فراخ‌دامنه کشانده است. این در حالی است که دیدگاه اسلامی ضمن توجه خاص به رابطه‌ مربی و متربی، به‌ویژه در تربیت دینی، محدودیت‌های هستی‌شناختی اراده و اختیار، و نارسایی عقلِ تنها را لحاظ کرده و برای رفع آنها، تکیه‌‌گاه قابل اعتماد و برنامه‌ خاص ارائه کرده‌ است.