ارزیابی اجرای برنامه«مدارس مروج سلامت» در ناحیه یک آموزش و پرورش شهر اهواز: یک مطالعه‌ی کیفی

زمینه و هدف: رشد روز افزون توجه به سلامتی دانش آموزان، سازمان بهداشت جهانی را بر آن داشت تا در چند دهه اخیر به توسعه‌ی طرح‌های سلامت مدرسه محور اقدام نماید. مهم ترین طرحی که با استقبال جهانی روبرو شده و در ایران هم نزدیک به یک دهه است که با همکاری وزارتخانه‌های بهداشت و آموزش و پرورش در حال اجراست، برنامه‌ی »مدرسه مروج سلامت « می‌باشد. این پژوهش با هدف ارزیابی اجرای برنامه‌ی مذکور در ناحیه یک آموزش و پرورش شهر اهواز انجام شد.روش بررسی: این مطالعه از نوع پژوهش کیفی بود. اطلاعات با روش مصاحبه‌ی نیمه‌ساختارمند جمع‌آوری شد. جامعه‌ی پژوهش را کارشناسان بهداشت مدارس معاونت بهداشت و مرکز بهداشت غرب و ناحیه یک آموزش و پرورش اهواز، مدیران و کارشناسان بهداشت مقیم در مدارس مروج سلامت تشکیل دادند(22 نفر). نمونه‌گیری به‌صورت هدفمند و مصاحبه‌ها تا زمان عدم دستیابی به داده‌ی جدید ادامه یافت. تحلیل داده‌ها با روش تحلیل محتوا انجام شد. یافته‌ها: اغلب اجزای برنامه‌ی »مدارس مروج سلامت « در سطح آموزش و پرورش ناحیه یک اهواز به شکل مطلوب اجرا نشده است. موانع عمده‌ی این برنامه در قالب 5 موضوع اصلی و47 موضوع فرعی طبقه بندی شد. موضوعات اصلی شامل ضعف در تولیت، سیاست‌گذاری و قوانین؛ ضعف انگیزشی، نگرشی و آگاهی مدیران و کارشناسان؛ ضعف در منابع و زیرساخت‌ها؛ ضعف در اجرای برنامه؛ و نظام ارزشیابی نامناسب بود. بر اساس یافته‌ها، از مهم‌ترین دلایل اجرای ناموفق این طرح: نبود شفافیت وظایف بین معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی و سازمان آموزش و پرورش، نارضایتی شغلی کارشناسان بهداشت در مدارس، اولویت نداشتن اجرای برنامه از سوی آموزش و پرورش، تخصیص ناکافی بودجه مصوب، نبود همکاری بین بخشی در سطح سازمان‌های متولی و سهل انگاری در ارزیابی برنامه می‌باشند.نتیجه‌گیری: عمده‌ترین چالش در برنامه‌ی »مدارس مروج سلامت «، وجود موانع اجرایی است که استقرار این برنامه را نسبتاً غیراثربخش نموده است. تعامل جدی و متعهدانه متولیان دو وزارت ذیربط و حوزه‌های استانی و شهرستانی متناظر آنها، می‌تواند زمینه‌ی اجرا و استقرار این برنامه‌ی ارزشمند را فراهم آورد. بازنگری در ساختار و تشکیلات اجرایی این برنامه نیز ضروری است.

Evaluation of the Implementation of “Health Promoting Schools” Program in Education Organization District 1 of Ahvaz: A Qualitative Study

Background and Aim: The growing health care needs of students actuated world Health Organization to develop Schoolbased health projects in the last decades. The most important plan that has received worldwide attention and in Iran for nearly one decade is Health Promoting School (HPS) program which being implemented with collaboration of Ministries of Health and Education. Present qualitative study was conducted to evaluate this program implementation in Ahvaz education organization (District 1).Materials and Methods: In this qualitative study data was collected by semistructured interview. The study population consisted of school health experts affiliated with Ahvaz West Health Center and health deputy, health experts affiliated with education organization (District 1 and school headmasters and expert staffs in HPS (22 persons). The sampling was purposeful and the interviews continued until saturation of data. Content analysis was used for analysis of the data.Results: Data analysis showed that most components of the HPS program in schools belong to education organization were not implemented properly. The major barriers were categorized into 5 and 47 main and subsidiary themes respectively. Poor stewardship and authority, policymaking and legislation, weaknesses in motivation, attitude and awareness of managers and experts, inadequacy in resources and infrastructure, ineptitude in program implementation and finally inappropriate evaluation system was specified as the main themes. According to results, some of the most important reasons for failure in HPS program consisted of, lack of functions definiteness between health deputy in ministry of health and education organization, job dissatisfaction in school health experts, not being a priority behalf education organization, insufficient delegation of authorized budget, lack of interpectoral cooperation between trustee organizations and indifference about program evaluation.Conclusion: The most important challenge in the HPS program is the implementation barriers that make the establishment and implementation of this program almost ineffective. The serious and committed interaction between the ministry of Health and Education and between their respective provincial and county districts can provide the foundation for the implementation of this valuable program. A review of the organizational structure and executive framework of the program is also necessary.