بایسته های منبع شناسی سیره نبوی

محوریت سیرۀ نبوی در فرهنگ و تمدن اسلامی، که شامل نقش واسطه‌ای پیامبر(ص) در دریافت آموزه‌های وحیانی و صورت‌بخشی بشری، اجتماعی، و فرهنگی ـ تمدنی به آن است، ایجاب می‌کند که اولاً وجوه مختلف این سیره شناخته شود و ثانیاً اصول انسان‌شناختی، اخلاقی، جامعه‌شناختی و به‌طور کلی، کارکردی آن در فرهنگ و تمدن اسلامی، برای فرهنگ‌سازی و تمدن‌سازی استخراج گردد. این مهم جز با توجه به بایسته‌ها و شناسایی انواع منابع سیرۀ نبوی به دست نخواهد آمد. هدف این نوشتار تبیین بایسته‌های دینی ـ تمدنی منبع‌شناسی سیره (مبتنی بر وجوه مختلف شخصیتی آن حضرت)، شناخت گونه‌های آن، و تبیین نسبتشان با بایسته‌ها با نگاه کل‌نگر و به‌روش تحلیل محتواست. کتاب‌های مهم و شناخته‌شدۀ درباره سیرۀ نبوی شامل سه گونۀ سیره و مغازی، تواریخ عمومی، و تواریخ محلی مکه و مدینه‌اند که از دایرۀ این تحقیق خارج‌اند و در عوض، گونه‌هایی همچون قرآن و کتاب‌های تفسیری، حدیثی، شرح احوال، کتاب‌های فتوح و خراج، و آثار جغرافیایی و کلامی تا قرن هفتم هجری بررسی شده‌اند که در مطالعات سیره‌پژوهی، کمتر مورد توجه بوده‌اند‌ یا اصلاً توجهی به آن‌ها نشده است.

Requirements of Recognition of the Sources of the Prophet Sīra

The centrality of the Prophet sīra (biography) in Islamic culture and civilization, which includes the role of the intermediary of the Prophet in receiving the revelation and the human, social, and culturalcivilizational formation of it, requires that firstly, the various aspects of this sīra are known and secondly, its anthropological, moral and sociological principles, and, in general, its function in Islamic culture and civilization, are to be derived for making a culture and civilization. This will not be achieved except in the light of the requirements and identification of various kinds of the sources of the Prophet Sīra. The purpose of this article is by a holistic view and content analysis method to explain the religiouscivilization requirements of the source's identification (based on the various aspects of his personality), the recognition of its varieties. Important and wellknown books on Prophet life include three types of Sīra and Maghāzī, general Chronicles, and the local Chronicles of Mecca and Medina, which are excluded from this study. Instead, such types as the Qur'an and its interpretations, hadīth collections, biographical dictionaries, Futūḥ (conquests) and Kharādj (land taxation) books, as well as geographical and theological works by the seventh century AH, which have been less studied or neglected in SĪRA studies, are examined.