بررسی وفودنگاری امامیه در قرون نخستین با تاکید بر دو کتاب الوُفُود علی النبی و وُفُود العرب الی النبی

وفودنگاری گونه‌ای از نگارش سیرۀ پیامبر(ص) است که به ورود هیئت‌های نمایندگی قبائل مختلف به مدینه برای شنیدن دعوت اسلام می‌پردازد. مانند دیگر مسلمانان، امامیه نیز آثاری این‌چنین نوشته‌اند. از جملۀ این آثار، الوُفود علی النبی، نوشتۀ حسین بن محمد اَزدی، و وُفود العرب الی النبی، اثر مُنذِر بن محمد قابوسی است که هیچ کدام بر جای نمانده و در منابع شیعی، روایتی از آن‌ها ‌‌در زمینۀ وفود نقل نشده است. تنها در اُسد الغابَه و کتاب الاصابه روایاتی از آن‌ها ‌‌آمده است. در این نوشتار، به‌روش تحلیل محتوا، این روایات، بررسی و روشن شده که نویسندگان اُسد الغابَه و الاصابه به اصل آثار یادشده دسترسی نداشته و تنها از طریق مشایخ خود این روایات را نقل کرده‌اند. به نظر می‌رسد رویکرد تاریخی اَزدی و قابوسی و بی‌توجهی به روایات امامان(ع) سبب بی‌مهری علمای شیعه به این کتاب‌ها و عدم نقل روایات آن بوده است. قابوسی همه روایات استاد خود اَزدی را نقل کرده است از این رو احتمالاً کتاب وی رونوشتی از اَزدی، بوده است.

Study of Imāmiyya Delegatography in the First Islamic Centuries (with Emphasis on Two Case Studies: the Delegates Sent to the Prophet, the Arab Delegates Sent to the Prophet)

With the advent of Islam, many Arab tribes sent their delegations to Medina to know about the Prophet and the new religion called Islam. The major that deals with the details of these delegates is called delegatography. Like many other Muslims, the Shiites (Imāmiyya) paid attention to this subject matter as well. The authorities cite three important works as: Wufūd (delegates), written by Hussain b. Muhammad Azdī and Mundhir b. Muhammad Qābūsī. They were all from the Shiite scholars. The very work, however, is not available and no narration, related to the issue of delegations, is reported in the Shiite canonical Hadith collections. Only a few traditions being reported from Azdī and Qābūsī are available in the Sunnite sources. Usd alGhāba is the first [important] work that relates traditions on delegates from Azdī and Qābūsī. Nevertheless, it does not imply that he had access to the original book. Many who have mastered rijāl [science of men] are of the view that Azdī had been from the Mashāyikh of Qābūsī. This report and the like give rise to this probability that Qābūsī’s book might have been a copy of his master’s work. This paper sheds light on Imāmiyya delegatography in the light of the writer’s analysis of the available traditions.