مطالعۀ مقایسه‌ای اجزای کالبدی نخستین مساجد ایرانی براساس کاربرد عناصر بصری

خصوصیات کالبدی اجزا، معیاری است برای دسته‌بندی ویژگی‌های مساجد نخستین ایرانی و آشکار ساختن شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها. مطالعۀ مقایسه‌ای این ویژگی‌ها راهکاری برای تحلیل چگونگی و چرایی تفاوت‌های مساجد قرون نخست تا چهارم ایران و تفاوت‌های کالبدین اجزای آن‌ها ارائه می‌دهد. بررسی این خصوصیات کالبدین براساس کاربرد عناصر بصری و مطالعۀ مقایسه‌ای آن‌ها به‌منظور دسته‌بندی ویژگی‌های نخستین مساجد ایرانی تاکنون به‌شکل روشمند صورت نگرفته است. در این پژوهش، که داده‌اندوزی در آن براساس مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی بوده، ده مسجد از مساجد باقیمانده از سده‌های یکم تا چهارم هجری در ایران بررسی شده است. بنا به یافته‌های پژوهش، سه فرم اصلی مساجد نخستین ایران بر اساس عناصر تشکیل‌دهندۀ پلان و بررسی مفاهیم بصری در نمونه‌ها آشکار شده است. این یافته‌ها همچنین، تفاوت‌های آشکاری در بخش‌های جزئی‌تر نخستین مساجد را نشان می‌دهند.

Comparative Study of the Skeletal Components of First Iranian Mosques Based on the Use of Visual Elements

The skeletal characteristics of the components are a criterion for classifying the characteristics of the first Iranian mosques and revealing their similarities and differences. A comparison of these features provides a way to analyze how and why there are differences between mosques of Iran from the 1st to the 4th centuries and the skeletal differences in their components. The study of these skeletal characteristics based on the use of visual elements and their comparative study to classify the features of first Iranian mosques has not been systematically addressed. In this research, which is based on library and field studies, ten mosques from the remaining mosques in Iran from the 1st to the 4th centuries AH have been investigated. According to the research findings, the first three forms of the first mosques in Iran have been revealed based on the elements of the plan and the study of visual concepts in the samples. These findings also reveal clear differences in the more detailed sections of the first mosques.