سرگذشت خطبه از جاهلیت تا عصر رسالت نبوی

خواندن خطبه که در عصر جاهلی سخت مورد توجه عربها بود، بعد از اسلام، تحت تاثیر قرآن و آموزه‌های پیامبر(ص)، از دلالت های شرک‌آلود و اندیشه های جاهلی دور شد و رنگ توحیدی گرفت و به مهم‌ترین ابزار کارآمد و موثر در تبلیغ دین جدید و ترویج احکام و آموزه‌های وحیانی تبدیل شد. برپایه‌ منابع تاریخی، خطبه در محیط دعوت اسلامی به‌ویژه با خطبه‌های شخص پیامبر(ص) علاوه بر تعالی موضوعی و محتوایی، از حیث هدف و غایت نیز روی به تعالی نهاد، به علاوه قالب و ساختار ثابت و مشخصی نیز یافت و سرانجام از آنجاکه خطبه در بطن فریضه نماز جمعه و عیدین جای گرفت و در شمار واجبات شرعی درآمد، قداست تام یافت. این ویژگی‌ها که در پرتو بعثت پیامبر اکرم (ص) به دست آمد، خطبه را از جایگاه فرودینِ ابزار مفاخره و منافره (در جاهلیت) به مرتبه فرازین و قدسی ذکرالله (در اسلام) رساند.

Khuṭba: from Jāhiliyya to Early Islamic Period

Delivering khuṭba to which a considerable attention was paid by Arabs in the Days of Jāhiliyya, after Islam, influenced by the Qurān and teachings of the Prophet, departed from Jāhilī thoughts and paganish implications, colored by monotheistic ideas, and became the most efficient device for propagating new religion and its instructions and revealed doctrines. According to historical sources, in the Islamic invitation environment, khuṭba especially the Prophet Muhammad's khuṭbas in addition to the excellence of the subject and content, found a supreme goal. Moreover, it took a definite and fixed form and structure. Above all, since khuṭbas placed in the context of the Friday and the Eids Prayers and became a religious duty, found a thorough Sanctity. These features, obtained through Prophet Muhammad's Propercy, transmigrated khuṭba from being a device for Braggings (mufākhira) and downplayings (munāfira) (in the Days of Jāhiliyya) to the divine level of recitation of God (dhikrAllāh) (in Islam), which in turn represented the evolution of Arabic literature.