نقد و بررسی اصول نورشناسی غلامحسین جونپوری

در این مقاله فصل دوم از کتاب جامع بهادرخانی با موضوع نورشناسی برای شرح و نقد برگزیده شده است. سوال مبنایی این مقاله بررسی میزان اثرپذیری نورشناسی جامع بهادرخانی از مکاتب قدیم و جدید است. فرضیه اصلی این است که جامع بهادرخانی با وجود تمام پیشرفت‌های حاصل شده در نورشناسی جدید، همچنان بر اساس متون نورشناسی هندسی دوره یونانی و دوره اسلامی موجود در زمان خود به نورشناسی می‌نگرد و پافراتر از ریاضیات اقلیدسی نمی‌گذارد. این در حالی است که بر اساس مصادیقی از روابط هندسی و آخرین اکتشافات نجومی که جونپوری در کتاب خود بدان اشاره می‌کند، احتمالا او از آخرین تحولات نورشناسی هندسی جدید زمان خود نیز مطلع بوده است. حال بر اساس این فرضیه اصلی، فرضیه‌ دیگری نیز به ذهن خطور می‌کند و آن اینکه: نورشناسی به طور خاص و ریاضی به طور عام شامل حساب، هندسه، نجوم و نورشناسی، در قرن نوزده میلادی شبه قاره بیشتر جنبه هندسی داشته و از عمق فلسفی بی‌بهره بوده است.

Ghulām Ḥusayn Junpūrī’s Principles of Optics

The present article discusses and criticizes the chapter two of Bahādurkkhānī’s Jāmī‘ on optics. The basic question is the extent to which this book is influenced by old book of optics. The main hypothesis is that despite all scientific advances in new optics, Bahādurkkhānī’s Jāmī‘ still relies on optics of ancient Greece and his Islamic era and does not step beyond Euclidean mathematics. According to his references to geometric relationships and the last astronomical discoveries we can say that Bahādurkkhānī probably was aware of the latest advances in new geometric optics. As a result, optics and mathematics had a strong geometric aspect in the India of 19th century without deep philosophical aspects.