بررسی عوامل موثر بر وضع اقتصادی کشاورزان در دورۀ صفویان

یکی از مسائل مهم در نظام زمینداری صفویان، چگونگی وضعیت اقتصادی و زیستی کشاورزان است که ابعاد آن چنان‏که باید مورد مطالعۀ قرار نگرفته است. از این رو، باید دید که مهمترین عوامل تاثیر گذار بر وضعیت اقتصادی کشاورزان کدامند؟ چه تاثیری بر این وضعیت داشته و شرایط اقتصادی کشاورزان در این دوره چگونه بوده است ؟ برای بررسی پرسش‏هایی از این دست، چند عامل موثر در این رابطه، مانند مسالۀ مالکیت خصوصی کشاورزان، چگونگی نظام مزارعه در روابط مالک و زارع، کم وکیف رژیم مالیاتی مورد مطالعه قرار ‏گرفتند. بررسی تاثیر این عوامل نشان می‏دهد که اولا کشاورزان عادی نمی‏توانستند خود مالک زمین شوند تا بیشتر از تولیدات خود بهره مند شوند. دیگر این‏که در نظام مزارعه نیز، در بهترین شرایط، حتی به نیمی از محصول هم دست نمی‏یافتند. چنین وضع دشواری، همراه با فشار انواع مالیات‏ها و تحمیلات منجر به فقر روز افزون کشاورزان تا پایان دورۀ صفویان گردید.

The study of the effective factors on the economic situation of the farmers in the Safavids era

One of the most important issues in the Safavids landholding system is the economic situation of the farmers that its different aspects were not perfectly studied. Hence, the question is: what were the most important effective factors on the economic situation of the farmers? To answer this question, the most effective factors on the farmers’ economic conditions were investigated: The kind of their ownership, their conditions in the “Contract of lease” system, the tax’s regime and the gratis services. The investigation of these factors shows that the farmers couldn’t be owner of the land, and their share was in the “Contract of lease” system less than the half of the product. This difficult situation and pressure of forced taxes, brought about the poverty of farmers by the end of Safavids era.