نقد و بررسی رسالۀ در معرفت موسیقی منسوب به دورۀ صفوی: تحلیل تطبیقی در مکاتب علم موسیقی

در میان نسخه‌های برجای مانده از رسائل موسیقی، هویت مولف، تاریخ و محل تالیف برخی از آنها به درستی مشخص نیست. تالیف بیشتر این رسائل به دورۀ صفوی (905 -1148 ق) منسوب است و از نظر صورت و محتوا نیز مشخصات خاصی دارند.یکی از این رسائل، که در منابع گوناگون به دورۀ صفوی منسوب شده، رساله‌ای است بدون عنوان از مولفی گمنام که پنج نسخه از آن در دست است. وجود شواهدی در این رساله انتساب آن را به دورۀ صفوی، مشکوک و حتی نادرست جلوه می‌دهد. از این‌رو در این مقاله برای شناخت و تبیین ساختار این رسالۀ گمنام در مرحلۀ اول، نسخه‌های موجود مقایسه و تفاوت آن‌ها ذکر شده است. در مرحلۀ بعد، الگوهای ساختاری، اصطلاحات و نظام مدال، متریک و ریتمیک آن را بررسی کرده‌ایم و مقایسه آن با سایر رسائل دارای هویت و تحلیل تطبیقی مکاتب علم موسیقی، با روش‌های توصیفی، تحلیلی و تطبیقی مشخص ‌شد که این رساله شاید در دوره‌ای تقریباً نزدیک به صفی‌الدین ارموی (م 693 ق) نوشته شده باشد.

A Comparative Analysis of a Treatise Attributed to the Safavid Era Entitled on the Knowledge of Music

There are certain treatises among the music treatises handed down within the recent centuries whose author, date, and place of compilation are unknown. Most of them are attributed to the Safavid era (15011736 AD.) by specific characteristics in form and content. A treatise, attributed to the Safavid era by various sources, is an undated anonymous treatise copied in Safavid (four manuscripts) and Qajar (one manuscript) period. There are pieces of evidence in this treatise that makes its attribution to the Safavid era unreliable. Thus, in this paper, we try to determine its date and musical tradition by studying its structure and terminology; also analyzing its modal, metric, and rhythmic systems.