بازشناسی شهر ساسانی اسلامی سیروان بر پایۀ متون تاریخی و شواهد باستان‌شناسی

براساس متون تاریخی و جغرافیایی، سابقۀ سیروان/ شیروان، یکی از شهرهای مهم منطقۀ جبال، به دورۀ حکومت ساسانی باز می گردد. این شهر در قرون نخستین اسلامی رونق بسیار داشت و متون تاریخی از آنجا به عنوان کرسی ولایت ماسبذان و یکی از شهرهای مهم ایالت جبال نام برده اند، اما پس از دوره ای حیات پررونق، از میانۀ سده چهارم ق از رونق آن کاسته شد. علی رغم اهمیت شهر سیروان، تاکنون پژوهشی برای شناخت موقعیت مکانی ، عوامل رشد و گسترش این شهر و سپس افول آن صورت نگرفته است. در پژوهش پیش رو، با مطالعۀ متون تاریخی و شواهد باستان شناسی، ضمن بازشناسی شهر سیروان، عوامل تاثیرگذار در مکان گزینی، رشد و گسترش و همچنین انقراض آن بررسی خواهد شد. رویکرد تحقیق، تاریخی است و یافته ها با مطالعات اسنادی و مشاهدات میدانی جمع آوری شده است. بنابر نتایج، موقعیت مکانی شهر ساسانی اسلامی سیروان با محوطۀ باستانی واقع در روستای کنونی سَرابکَلان شهرستان سیروان استان ایلام منطبق است. در کنار عوامل طبیعی (همچون زلزله) و کاهش اهمیت سیاسی منطقه، راه های ارتباطی نیز در پی انقراض حکومت آل حسنویه از سدۀ چهارم ق به بعد از رونق افتاد و در مجموع، این عوامل بیشترین نقش را در انقراض شهر سیروان داشت.

A Study on the Sassanid-Islamic City of Sīrvān Based on The Historical Texts and Archaeological Evidence

Sīrvān /Shīrvān is an important city in the Jibāl region, which according to historical texts on geography, dates back to the Sassanid period. In the first centuries of Islamic civilization, the city was very prosperous as the center of Māsabazān province, but its prosperity declined after the middle of the tenth century Ad. Despite the importance of the city of Sīrvān, no comprehensive research on its location, growth, and declination. This research aims to study the historical sources and archaeological evidence to study the history of this city. The research approach is historical, and the findings have been collected through textual and field studies. The results show that the location SassanidIslamic city of Sīrvān is the same as the archaeological field in the vicinity of the village of Sarābkalāan near the city of Sīrvān in Ilām province. The main reasons for Sīrvān’s declination are the natural disasters (such as earthquakes), the political and commercial chute after the fall of the Hasanwayhids in the tenth century AD.