دگردیسی در فضاهای جمعیِ ایران تا انتهای عصر صفوی

الگوهای جدید زندگی از یکسو و نیروهای مداخله‌گر مانند سیاست‌های داخلی و خارجی، تحولات اقتصادی،‌ تحولات ایدئولوژیک از سوی دیگر، بر ساختار و نقش فضاهای جمعی در طول تاریخ، تاثیر داشته است. روند شکل‌گیری و تکامل فضاهای جمعی را می‌توان اغلب، تابع الگویی تدریجی و حاصل پیشرفت‌های فرهنگ شهرنشینی دانست. چنین به نظر می‌رسد که در تاریخ شهرنشینی ایران تا دوران صفویه، این فضاها در دو مقطع، به نوعی، دچار دگردیسی و تغییرات آشکار شدند. پژوهش حاضر تحقیقی تاریخی است و در آن به توصیف و تحلیل منابع مکتوب پرداخته خواهد شد و می‌کوشیم تا این تحولات اساسی را در کمّیت و کیفیت فضاهای جمعی در قرون اولیۀ پس از اسلام و عصر صفوی معرفی کنیم. به نظر می‌رسد که می‌توان این استحالۀ فضایی و کارکردی در فضاهای جمعیِ شهری در این دو دوره را حاصل دگردیسی در فضای ایدئولوژیک در قرون اولیۀ پس از اسلام و فضای سیاسیِ ایران در عصر صفوی دانست.

The Urban Transformation of Public Spaces in Iran Until the End of the Safavid Era

The public space has been altered over the course of history. Many factors such as politics, economy, government, religion, etc., could impact the forms and functions of public space. The gradual evolution of public space could be understood as a consequence of urbanization development. However, it seems that through the history of urbanism in Iran, until the end of the Safavid era, the urban texture in public space has experienced major shifts during two historical periods: the early centuries of Islam and the Safavid era. In this paper, by adopting a historical method, the concept of public open space on a cityscale and its urban role have been theoretically studied. As a result of this study, we found that significant transformation in the forms and functions of public space, during the early centuries of Islam and the Safavid era, was under the influence of political and ideological transformation in Iranian society.