سیرالملوکِ نظام‌الملک: اغلاط، مجعولات و عامل آنها

اهمیت ادبی سیرالملوک یا سیاست‌نامه و جایگان آن در تاریخ اندیشه سیاسی ایرانیان بی‌نیاز از شرح است. با وجود این، اشتباهات و تناقضاتی در آن هست که از یک سو منش و دانش نویسنده و از سوی دیگر، انتساب این کتاب را به خواجه‌نظام‌الملک توسی به چالش کشیده است. گرچه این دو قضیه، موضوع پژوهش‌های پرشمار بوده است، اما تاکنون در پژوهشی جامع، به اغلاط و تناقضات کتاب پرداخته نشده است و بحث در باب صحت و سقم انتساب آن و هویت مولف نیز، ادامه دارد. در پژوهش حاضر، ضمن نقد و جمع‌بندیِ نتایج پژوهش‌های موجود، که گاه بسیار متناقض بوده‌اند، اغلاط و تناقضات متعدد کتاب آشکار شده است تا از رهگذر آن احتمال جعل و در صورت تصدیق، هویت جاعل نیز بررسی شود. بخشی از یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که بخشهای مغلوط و متناقض کتاب، مهم‌ترین گواه جعل بخشی از سیرالملوک است. این مجعولات و تطبیق محتوای آنها با فضای زمانه نیز حاکی است که جاعل بی‌گمان از فرزندان نظام‌الملک یا وابستگان آنان بوده است.

Niẓām alMulk’s Siyar alMulūk: The Reasons for Its Inaccuracies and Fabrications

Siyar alMulūk or SīyāsatNāma is a masterpiece of Persian literature and an unparalleled work in the history of Iranian political thought. However, it contains inaccurate and contradictory remarks that not only have challenged his writer’s character and knowledge but also cast doubt on its ascription to Niẓām alMulk Ṭūsī. These two issues have resulted in numerous speculations and scholarship. The present study first criticizes and summarizes the results of these studies, and then through presenting the work’s inaccuracies and contradictions, offers new evidence regarding the fabrications in some parts of Siyar alMulūk. Finally, based on the above findings, this study reveals that most of Siyar alMulūk’s fabrications are basically contradictory and inaccurate parts, and the forger has certainly been one of the descendants of Niẓām alMulk or their associates.