بررسی تاریخی زمینه‌های اجتماعی و فکری آثار یوحنا دمشقی

یوحنا دمشقی، آخرین فرد از آبای کلیسای شرق بود و آثار الاهیاتی وی برای کلیسای ارتدوکس اهمیت خاص دارد. وی بیش از چهار دهه از عمر خویش را در زادگاهش دمشق، سپری کرد و گرچه در دربار اموی مقام داشت، اما بر اثر رنج‌هایی که از امویان دید، رو به سوی بیت المقدس نهاد. وی در آنجا به مطالعه پرداخت و تالیفاتی از خود بر جای گذاشت، که در این میان، آثار مربوط به نقد تمثال‌شکنی و نقد اسلام و قرآن اهمیت بیشتری دارد. با مطالعۀ آثار یوحنا دمشقی می‌توان دریافت که وی در نقد اسلام به جای عقل و منطق به تخریب و توهین روی‌ آورده، درحالی که در نقد دیگر مکاتب فکری، از فلسفه یونان و کلمات آبای کلیسا بهره جسته است. این رهیافت متفاوت در برابر اسلام ریشه در بدرفتاری حاکمان اموی با وی دارد و اقدام تلافی‌جویانۀ او را با انکار باورهایی که امویان مدعی آن بودند، در پی داشته است.