کرامیان و اوضاع اجتماعی خراسان در دورۀ غزنویان

فرقۀ کرامیه که از سده سوم هجری پدیدار شد، در دوره غزنویان، تحت تاثیر عواملی چند، رشد کرد و در حیات اجتماعی خراسان تاثیر گذاشت. در این مقاله ضمن بازکاوی دلایل و عوامل رشد کرامیه، پیامدهای اجتماعی حضور آنها در خراسان در دوره غزنویان بررسی شده است. پایگاه اجتماعی کرامیان و بحران مشروعیتِ حکومت غزنوی در ابتدای قدرت‌یابی آن سلسله، زمینه همکاری میان کرامیان و غزنویان را فراهم ساخت. پیشوایان کرامی با استفاده از نهادهای اجتماعی آموزشی نظیر مدرسه و خانقاه، به تبلیغ مذهب خود پرداختند و با انتشار عقاید خود در میان بازرگانان، پیشه وران و کارگزاران حکومتی، عملاً نظام قشربندی اجتماعیِ خراسان را در هم شکسته و برای تصاحب منابع اقتصادی و اجتماعی و دست‌یابی به مناصب اداری به رقابت با پیروان سایر مذاهب و گروه های متنفذ در خراسان پرداختند؛ این رقابت موجب شکل‌گیری نخستین محنه مذهبی در تاریخ خراسان شد.

The Karrāmiyya and Social Situation of Khurasan during the Ghaznavid Period

The Karrāmiyya sect, which emerged in the third century AH, grew in the Ghaznavid period as a result of several factors, and affected the social life of Khurasan. This papaer investigates the social consequences of the Karrāmiyya’s activities in Khurasan during the time of Ghaznavid Sultans, and reviews the causes and factors of the growth of them. This article shows that the social status of Karrāmiyya as well as the crisis of the legitimacy of the Ghaznavid rule during the time of Sultan Mahmūd provided the basis for their cooperation. Using socialeducational institutions such as school and khanakah, Karrāmiyya’s leaders propagated their sect and published their sect among the groups of businessmen, and government agents. In fact, the system of social stratification of Khurasan was broken by Karrāmiyya and they competed with the followers of other religions and influential groups in Khurasan to seize economic resources, social and administrative positions. This competition led to the creation of the first religious requisition in the history of Khurasan.