لوایح انتقادی میرزامحبعلی‌خان ناظم‌الملک در ردّ ادعاهای ارضی نمایندگان عثمانی

روابط ایران و عثمانی، در سده های متمادی، بسیار پرفراز و نشیب و همراه با جنگ و صلح بود. توسعه طلبی ارضی در مرزهای شرقی، سیاست ثابت دولت عثمانی بود. با انعقاد عهدنامۀ دوم ارزنه الروم (1263/1847)، جنگ‌های متعدد و طولانی پایان یافت و مقرر شد اختلاف ها به‌ویژه دربارۀ مرزها در کمیسیون های تحدید حدود و از راه مذاکره حل و فصل شود. با الویت دیپلماسی به جای جنگ، فصل جدیدی در روابط دو دولت آغاز شد. فصلی که هنوز مطالعۀ بایسته دربارۀ آن صورت نگرفته است. نوشتار حاضر می‌کوشد تا نشان دهد که ماموران عثمانی چون درویش پاشا و خورشیدپاشا چگونه در کمیسیون های تحدید حدود می‌کوشیدند توسعه طلبی ارضی دولت عثمانی را در شکل و قالب دیگری دنبال کنند. میرزامحبعلی خان با نگارش لوایح انتقادی، ماهیت اهداف نمایندگان عثمانی را روشن ساخت و به نقد و ردّ ادعاهای ارضی آنها پرداخت. پژوهش حاضر با روش تاریخی و رویکرد توصیفی تحلیلی، با تکیه بر اسناد و منابع اصیل به این پرسش ها پاسخ می دهد که ادعاهای ارضی نمایندگان عثمانی بر چه پایه و اساسی استوار بود؟ و نقد و ردّ ادعاهای آنها از سوی نمایندۀ ایران تا چه حد منطقی و مستدل بود؟

Mirza Moheb’Ali Khan’s Critical Treaties

The Ottoman emirate in Anatolia, from the beginning of its formation to becoming a powerful government, and then a great empire, experienced many wars. The war for the conquest and expansion of the territory was the ultimate goal of the Ottomans. The Ottomans in the eastern borders repeatedly attacked Iran's territory. The occurrence of numerous wars and the conclusion of various treaties is one of the hallmarks of the relationship between Iran and Ottoman for several hundred years. The territorial expansion of the eastern borders was a constant policy of the Ottoman Empire. With the conclusion of the second Erzerum treaty, long and numerous wars ended and, it was decided to be solved the disagreements especially on contested territories through negotiation and delimitation commissions. Therefore, a new chapter in the relationship between the two governments began. A chapter that has yet not been studied. The present paper seeks to show that Ottoman boundary commissioners such as Dervish Pasha and Khorshid Pasha how tried to pursue the Ottoman territorial expansion in a different forms. Mirza Moheb’Ali Khan by writing critical treaties clarified the nature of the objectives of the Ottoman representatives and criticized and refuted their territorial claims. The present research, using historical method and descriptiveanalytical approach, relying on firsthand sources and documents answers these questions: What was the basis of the territorial claims of the Ottoman representatives? How reasonable was the criticism and refutation of their claims by representative of Iran?