گذار از نظام آموزشی سنتی به مدرن در قلمرو عثمانی مطالعه موردی: مدرسۀ صادقیۀ تونس

یکی از مهم‌ترین عرصه‌های رویارویی فرهنگیِ تمدن اسلامی با تمدن جدید غرب، حوزه آموزش و نظام آموزشی بود که در بیشتر سرزمین‌های اسلامی در قالب شکل‌گیری و تاسیس مدارس جدید بروز کرد. دارالفنون عثمانی که به‌مثابه مجتمع آموزشی جامع در 1278/ 1862م تاسیس شد، عملا به الگویی مناسب برای بسیاری از ممالک اسلامی، به ویژه ایالات و ولایات عثمانی در این دوره تبدیل شده بود. سرزمین افریقیه که از اواخر سدۀ شانزدهم میلادی/ دهم هجری تحت الحمایه عثمانی قرار گرفته بود، از جمله اولین ایالاتی بود که به‌سبب نزدیکی سرزمینی و جغرافیایی در معرض مفاهیم و آموزه‌های مدرنیته قرار گرفت. از‌این‌رو، از اواخر سدۀ هجدهم میلادی/ دوازدهم هجری مساله اصلاح نظام آموزشی به یکی از مسائل و دغدغه‌های حاکمان و عناصر اصلاح‌طلب افریقیه تبدیل شد و در نتیجه مدرسه عالی صادقیه با الگو گرفتن از دارالفنون استانبول تاسیس شد. این مدرسه با برنامه دقیق و سطوح مدون آموزشی، فارغ‌التحصیلانی را به جامعه افریقیه ارائه کرد که نقش مهمی در تحولات اجتماعی افریقیه در سدۀ نوزدهم و بیستم میلادی ایفا کردند. از این‌رو، یکی از دغدغه‌های اصلی استعمار فرانسه پس از سلطه بر تونس از سال 1881م/ 1298ق تضعیف یا به تعطیلی کشاندن این مدرسه بود. رهبران و پیشگامان جنبش استقلال طلبی در تونس، که منجر به استقلال این کشور از فرانسه در 1956م/ 1375ق گردید، از دانش آموختگان مدرسه عالی صادقیه بودند.

Transition from Traditional to Modern Educational System in Ottoman Empire Case Study: (Tunisian Sadeghieh School)

One of the most important areas of the cultural encounter of Islamic civilization with the new Western civilization was education and educational system which appeared throughout the Islamic territories in the form of new schools. With different goals, it was the favorite area to the colonialists and the western powers on the one hand, and the reformers of the Islamic world on the other hand. The Ottoman Academy (Dar AlFonoun), established as a comprehensive educational complex in 1862/1278 AD, was a suitable model for many Islamic lands and Ottoman provinces during this period. The Afriqia, becoming from the late 16th century under the protection of the Ottomans, was one of the first provinces to be exposed to the concepts and teachings of modernity due to the proximity of geographical boundaries. From the end of the eighteenth century (twelfth century AH), the reform of the educational system became one of concerns of the ruling and reformist elements of the land. The establishment of the Supreme Sadeghieh School was in the direction of the Dar AlFonoun in Istanbul. This school had a detailed curriculum and educated levels, and its educators had a profound effect on Afriqian social developments in the nineteenth and twentieth centuries so that one of the main concerns of French colonialism, following the domination of Tunisia from 1881 to 1298, was to weaken, or to close this school. Interestingly, many of the leaders and pioneers of the independence movement in Tunisia, which led to the independence from France from 1956 to 1956, were from the high school students at Sadeghieh.