تاثیر ملاحظات مرتبط با مصالح در ماندگاری بناهای پیش از 1300 هجری شمسی در فلات مرکزی ایران

بناهای معماری از جمله سرمایه‌های ملی هستند. از این رو لازم است تا حد ممکن، عمر مفید بالایی داشته باشند. به نظر می‌رسد نادیده گرفتن عمر کوتاه بناهای معاصر از جمله عواملی است که منجر به پدید آمدن مشکلات مهمی در زمینه‌های اقتصادی و زیست‌محیطی، تخریب زودهنگام بناهای معاصر و تولید انبوهی از نخاله‌های ساختمانی شده است. طولانی بودن عمر مفید بناها و ضرورت آن، پس از ورود ایران به دوره تجدد به دست فراموشی سپرده شد؛ حال آنکه ماندگاری معماری در جامعه سنتی ایران، همواره مورد توجه‌ بوده است؛ تا آنجا که در بافت‌های تاریخی ایران، بناهایی وجود دارد که عمر مفید چند صد ساله دارند. در این رابطه، هدف این پژوهش شناخت نقش مصالح بر عمر مفید بناهای پیش از 1300 هجری شمسی است. از منظر روش تحقیق، این تحقیق از نوع کیفی و به روش نظریه زمینه‌ای انجام شده است؛ با رویه‌ای از جزء به کل و استقرایی که مبتنی بر تجزیه و تحلیل داده‌ها است. در مسیر تحقیق، از طریق گردآوری نظام‌مند داده‌ها و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، مطالعات میدانی، مصاحبه با معماران سنتی و تحلیل استقرایی آن، دانشی درباره نقش مصالح در ماندگاری معماری سنتی به‌دست آمده است. بر طبق این مطالعات، ملاحظات مرتبط با مصالح به‌عنوان نتیجه این پژوهش و یکی از عوامل موثر بر ماندگاری معماری سنتی ایران قابل طرح است. شناخت نحوه استفاده از مصالح، استفاده از مصالح بوم آورد، استفاده از مصالح متناسب با اقلیم، افزایش مقاومت مصالح، هم‌نشینی صحیح مصالح، کاهش آسیب‌پذیری در برابر عوامل محیطی، شناخت جنس مصالح و انتخاب مصالح متناسب با کارکرد عناصر بنا از جمله ملاحظات مرتبط با مصالح است که بر ماندگاری معماری سنتی ناحیه فلات مرکزی ایران تاثیرگذار است. معماران سنتی با تکیه بر دانش ضمنی به این ملاحظات و الگوهایی که آن‌ها را در بطن خود دارند، درمجموع بناهایی مانا و با عمر مفید بالا ایجاد کرده‌اند. الگوهایی که در طول تاریخ و با تکیه بر خرد جمعی شکل گرفته‌اند و معماری ماندگاری برای ایران به ارمغان آورده‌اند.

influence of material-related considerations on the durability of pre-1300 hijri buildings in the central iranian plateau

as the architectural buildings are among the national investments, their beneficial life should be as long as possible. it seems that ignoring the short life of contemporary buildings is one of the factors that has led to the emergence of complex problems in the economic and environmental fields, the early destruction of contemporary buildings and the massive production of construction debris. since the arrival of the modern era in iran, the long working life of the buildings and its necessity has been forgotten, despite the fact that architecture durability has always been at the center of attention in the traditional iranian society; there are buildings in iran’s historical neighborhoods with the useful life of several hundred years. in this regard, the purpose of this research is to identify the role of materials in the survival of traditional architecture. from the perspective of the research methodology, the research method of this study is qualitative and is a type of grounded theory research, based on the induction procedure and data analysis. by systematically gathering data using library resources, field studies, interviews with traditional architects and applying an inductive analysis, some knowledge about the long useful life of traditional architecture is obtained. according to these studies, considerations related to materials can be considered as one of the factors affecting the durability of traditional iranian architecture. knowing how to use the materials, applying domestic materials suitable to the climate, boosting material resistance, matching closely related materials, reducing the material vulnerability against environmental issues, knowledge of material type and finally, choosing materials according to the building functionality are important matters taken into consideration in traditional domestic architecture. traditional architects had made durable long lasting buildings relying on the collective wisdom and taking into account these considerations and patterns, in general. the patterns that have evolved over the course of history, relying on collective wisdom and have resulted in a durable architecture for iran.