ارزیابی آسیب‌پذیری بافت‌های شهری در برابر زلزله با رویکرد پدافند غیرعامل (مورد مطالعه: منطقه 2 شهر تهران)

زلزله به‌عنوان پدیده ای طبیعی، زمانی مخاطره آمیز و بحران آفرین است که جامعه نسبت به آن آسیب پذیر بوده و آمادگی لازم برای رویارویی آن را نداشته باشد. تجربه زلزله های روی داده در کشور نشان داد که آمادگی لازم برای رویارویی با این پدیده طبیعی در کشور وجود ندارد و ادامه این روند می تواند خسارت های جبران ناپذیری بر پیکره جامعه وارد کند. به ویژه اگر زلزله احتمالی در یکی از شهرهای بزرگ و پرجمعیت کشور مانند تهران رخ دهد. از طرف دیگر اگر جلوگیری از وقوع زلزله امکان پذیر نیست، ولی کاهش آسیب های ناشی از آن امکان پذیر است و چیزی که بیش از همه اهمیت دارد،‌ نجات جان انسان ها در برابر این رخداد طبیعی است. به‌طور خلاصه می توان گفت : آسیب‌پذیری بالای شهر تهران به ویژه منطقه 2 از زلزله احتمالی و ضرورت حفظ ایمنی و امنیت شهروندان به‌عنوان یکی از مهم ترین اهداف برنامه ریزی شهری، از ضرورت های انجام این طرح می باشد. در این پژوهش، ابتدا چارچوب نظری تحقیق از طریق جمع آوری اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای و الکترونیکی و مقالات صورت پذیرفت. در ادامه به‌منظور بررسی میزان آسیب پذیری بافت های شهری در برابر زلزله با رویکرد پدافند غیرعامل، بر اساس نظرات کارشناسان و بررسی پژوهش های قبلی، ابعاد و معیارهای پیشنهادی مشخص گردید. سپس مقایسات زوجی شاخص ها به کمک 15 نفر از اعضای هیئت علمی و کارشناسان متخصص که در حوزه برنامه ریزی محیط‌زیست، برنامه ریزی شهری، برنامه ریزی روستایی و شهرسازی تخصص داشته اند، صورت پذیرفته است. مبنای ارزش گذاری آن‌ها بر اساس تجربیات و مطالعات آن‌ها می‌باشد. پس از انجام مقایسات زوجی، نقشه های عوامل موثر در میزان آسیب پذیری بافت های شهری منطقه در محیط  idrisiاستانداردسازی شده و در محیط gis، وزن هر کدام از این معیارهای موثر در میزان آسیب پذیری بافت ها در لایه ها تاثیر داده شده و نقشه ها ترکیب شدند تا میزان آسیب پذیری بافت های شهری در برابر زلزله با رویکرد پدافند غیرعامل منطقه، مشخص گردد.

Evaluation of City’s Structural Vulnerability to Earthquake with NonActive Defense Approach (Case Study: District 2 of Tehran)

An earthquake as a natural phenomenon is a risky and crisismaking event that by not being prepared to face it, makes the society vulnerable. The experience of earthquakes in our country has shown that there is no readiness to deal with this natural phenomenon in the country. In such circumstances, an earthquake occurring in one of the big and crowded cities of the country such as Tehran, can lead to irreparable damages. On the other hand, if it is not possible to prevent an earthquake, it is possible to reduce the damage it causes, and most importantly to save people’s lives against this natural occurrence. In short, the earthquake vulnerability of the city of Tehran especially the 2nd district, and the importance of maintaining the safety and security of citizens as one of the most important goals of urban planning, highlight the necessity of this project.In this research, the theoretical framework was carried out by collecting information through library and electronic resources and articles. The vulnerability of the urban structure to earthquakes was studied with the passive defense approach, based on experts’ opinions and review of previous studies, and the dimensions and suggested criteria were determined. Then, the paired comparisons of indicators were carried out with the help of 15 faculty members and experts specializing in environmental planning, urban planning, rural planning and urban engineering. Their valuations are based on their experiences and studies. After the pair comparisons, the maps of the factors affecting the vulnerability of the urban structure of the area were standardized in the Idrisi environment, and the weight of each of the effective measures influencing the vulnerability of the structures in the layers, were applied in the GIS environment. Then the maps were combined to determine the vulnerability of the urban structure to earthquakes; the passive defense approach applied.