تصویر زمان در تصور عرفای ایران از آغاز تا پایان قرن ششم هـ.ق

زمان، سرمایه‌ بی‌نظیر خدادادی، منبع گران ارجی است که هر انسانی متناسب با ظرفیت خود، مراحلِ مختلف آن را درک می‌کند. برخلاف فلاسفه و حکما که براهین متفاوتی در باب ماهیت زمان دارند، اشتراکاتِ عرفا درمورد زمان که با عنوان «وقت» بدان پرداخته اند، بسیار نزدیک به هم است. از آنجا که فلاسفه و متکلمین به توصیف و تعریف زمان پرداخته اند اما عرفا با اراده و ریاضت، درصدد تصرّف آن برآمده اند، بنابراین، تبیین دیدگاه فلاسفه، متکلمین و عرفا در مورد زمان ضروری می نماید. تلاش عرفا جهت ایجاد ارتباط معنوی با کمال مطلق، بدان سبب است که با نزدیک شدن به خصلت های انسان کامل، بتوانند از سیطره ی محدودیت های مادّی و حجاب زمان رهایی یابند و طعم شیرین وقت های خوش عارفانه را درک نمایند. پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این سوالات است که زمان از منظر عرفا بر چند قسم بوده و تصور عرفا از زمان چگونه است؟ از این روی، جستار حاضر با تکیه بر روش بنیادی- تحلیلی، به تبیین جایگاه زمان از دریچه ی نگاه عارفانه ی عرفای پارسی از آغاز تا پایان قرن ششم هجری پرداخته است.

Illustration of Time in Mystic’s thought of Ian from beginning to the end of 6th century

Time, the perfect divine capital, is the expensive foreign resource that each human in accordance with his/her capacity, understand the different stages of it. Unlike the Philosophers and scholars that have different arguments about the nature of time, Mystics’ commonalities about the time that examined it with the title of “instant/moment’’, are very close to each other. Since all Philosophers and speakers to describe and define the time, but mystics with will and austerity, trying to seize and capture it, thus, explanation of philosophers, speakers and mystics’ viewpoint about the time is essential. Mystic’s effort to make a spiritual connection with absolute perfection (god) is because of that by approaching to the characters of perfect human, can be relieved from domination and control of the material limitations and time’s veil and understand the sweet taste of the pleasant gnostic instants. Present research is try to answer to these questions that according to mystics’ perspective, how many kinds the time has and how the mystics’ thought is about the time. Therefore, present query by relying on the Basic-analytical method, to explain the time’s platform by the Persian mystics’ gnostic perspective from the beginning up to the end of 6th Hijri century (Lunar Islamic calendar).