سنجش نظر قاضی عبدالجبار معتزلی پیرامون رویت خداوند بر اساس قاعده نفی تشبیه

امکان دیدن خداوند با جسم توسط انسان و یا عدم آن، همواره از مسائل پُر دغدغه ای میان متکلمان و همچنین فرقه های مختلف مسلمان بوده است که با توجه به آراء متضادشان می توان به این امر مهم پی برد. بعضی از فرق از جمله مشبّهه- با قبول رویت خداوند توسط انسانها، در نهایت به کج اندیشی - تصور جسمانی از خداوند - گرفتار شدند و بعضی از فرق دیگر از جمله مفوضّه گرفتار جبری گری شدند. قاضی عبدالجبار معتزلی در این زمینه، به ردّ قرائت های تشبیه گرایان - مشبّه مطلق و ظاهرگرایان – پرداخته و از میان قرائت های تنزیه گرایان – اهل تفویض و اهل تاویل- به شیوه اهل تاویل، همراه با اتخاذ شیوه عقل گرایانه معتزلیون؛ تقدّم عقل در کتاب، سنت، اجماع و عقل، معتقد بوده است. همچنین قاضی برخلاف عقیده اشاعره، معتقد است که رویت خداوند هم در دنیا و هم در آخرت ممکن نیست. قاضی همچنین با توجه به ارائه یک دلیل عقلی- مقابله- و شش دلیل نقلی- آیه 143 سوره اعراف، آیه 103 سوره انعام، آیات 22- 25 سوره قیامت، آیه 77 سوره توبه، آیه 26 سوره یونس – مفهوم نفی رویت خداوند را به اثبات رساند. به عقیده نگارندگان از جمله نقدهای وارد بر دیدگاه قاضی عبدالجبار آن است که ایشان به اقسام مختلف رویت، از جمله رویت شهودی یا قلبی توجه ننموده است، به همین جهت تحلیل ایشان پیرامون رویت، تحلیلی جامع نگر نیست.

judge abdul jabbar mu'tazili's view on seeing god is based on the rule of denial

the possibility of seeing god with the body by man or not, has always been a matter of great concern among theologians as well as various muslim sects, which can be understood from their conflicting views. some differences, such as the similarity of human acceptance of god, eventually led to skepticism, and some others, such as assumptions, became algebraic. judge abdul jabbar mu'tazili in this regard, the method of interpretation, along with the adoption of the rationalist method of the mu'tazilites; choose the premise of reason in the book, tradition, consensus, and reason. he also proved the concept of denying the sight of god by presenting a rational reason - confrontation - and six narrative reasons - according to the verses of the holy quran. the authors have made a serious critique of his views, which have not been seen intuitively or by heart.