وحدت وجود عرفانی در سنجه فقه امامیه

یکی از اعتقادات شکل گرفته در میان عده‌ای از مسلمین ، نظریه وحدت وجود عرفانی است که محل اختلاف عرفا و برخی از فقها واقع شده است؛ از سویی توحید ناب و از سویی کفر و الحاد قلمداد گردیده است. بنابراین روشن ساختن جوانب مساله از طریق تتبع و تحلیل سخنان فقها و نیز کلمات عرفا در این مساله جهت دستیابی به نظر صحیح امری لازم است. پس از بررسی و تامل در بیانات فقها و نیز سخنان عرفا در باب وحدت وجود مشخص گردید نزد فقها دو دیدگاه عمده در مساله وجود دارد که عبارتند از تکفیر مطلق و دیگر ، تفصیل در مساله که در نهایت می‌توان گفت که تکفیر قائلین به وحدت وجود ناظر به اعتقادات جاهلان صوفیه است که سخنانشان در فضای حلول و یا همه خدا انگاری موجودات است. و از جانب دیگر با توجه به عموماتی که اصل اولیه را اسلام افراد اقرار کننده به شهادتین می داند قائلین به وحدت وجود ، مسلمان و طاهرند و اساسا فقیه تا زمانی که موضوع شناسی مساله برای او واضح نشده است مجاز به تکفیر نخواهد بود. همچنین پیدایش فقهای عارف و عارفان فقیه و نوع نگاه آنان به مساله از باب خبره بسیار راهگشاست. در این مقاله از روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای بهره برده شده است.

mystical unity of the existence in the imamite jurisprudence

the faith is one of the most valuable religious issues that it has always been considerable to scholars. in the approach of faith, the essence of faith, its relation to islam, to reason, and its subjects have always been discussed. the importance of these issues is that they play an important role in the individual and social functioning of every human being. the contemporary approach that focuses on these issues, especially the relation of faith and reason, is the school of separation. in viewpoint of maleki mianaji “one of the maktab-e tafkik followers” faith is confession and acknowledgment to existence of god, divine prophets, the world hereafter, the scriptures and the hidden and angels. according to him, the faith has degrees and the faith to god and the faith to the world hereafter is the first degrees of faith. he believes the faith to god is after his cognition. the notable point in the maleki mianaji’s views is that the faith is the creature of god and the man must earn it. on the other hand, the knowledge that is the basis of faith is realized by god through the prophet and the infallible imams. the present article describes and analyzes the maleki mianaji’s statements of faith, especially his interpretive approach, and seeks to highlight the specific points of this approach.