بررسی رابطه «خود» و «دیگری» در آغاز عصر نوگرایی ایران، در نمایشنامه «جعفر خان از فرنگ برگشته » نوشته «حسن مقدم»

در این مقاله پرسش بر سر شکل های مواجهه آگاهانه یا ناآگاهانه کاراکتر ایرانی بین «خود» و «دیگری» در نمایشنامه جعفرخان از فرنگ برگشته نوشته حسن مقدم است. «خود» و «دیگری» استعاره ای از مهم ترین سوژۀ ادبیات مدرنِ ایرانی است و این نسبت، متضمن یک رابطه دوسویۀ است. رابطه ای که فضایی ایجاد می کند تا فرم های اجتماعی و ارتباطی هر بار در قالب شخصیت های اجتماعی و انواع مواجهه هایشان –«خود» و «دیگری»  بازتولید شوند و در صحنۀ اجتماعی که در اینجا نمایشنامۀ مورد مطالعه آن را نمایندگی می کند، در برابر یکدیگر صف آرایی کنند.در واقع آن چیزی که در این مقاله مورد تاکید و توجه واقع می شود، صورت بندی نحوۀ صف آرایی کاراکترها بر اساس مفاهیمی چون زبان، پوشش، نظام استعاری و نشانه ایِ «خود» و «دیگری» است که شیوه بازنمایی کاراکترها از یکدیگر را صورت بندی می کندبررسی نگرش کاراکترها بر اساس گفتمان حاکم بر آن نمایشنامه با روش تحلیلی صورت می گیرد. در این جا منظور از گفتمان، نگرش خاصِ جامعه شناسیِ هر دوره تاریخی است که از راه آن «خودِ» ایرانی و درک تجربۀ «دیگری» در نمایشنامه برساخته می شود. نتایج به دست آمده، نشان می دهد که شخصیت های این نمایشنامه چگونه به عنوان نوعی سوبژکتیویته عمل می کنند و «خود»، را در برابر سوبژکتیویتۀ «دیگری» آشکار می سازند.