مقام نوازندگان در عصر صفوی برپایۀ نگارۀ مستی لاهوتی و ناسوتی اثر سلطان ‎محمد

نگاره‎های دورۀ صفویه، افزون‎بر تفاسیر ادبی مرسوم، خوانشی برپایۀ مستندات تاریخی و جزییات مردم‎شناختی عصر نگارگر را نیز در خود دارد. ازاین‎رو، به نظر می‎رسد اختلاف‎های دیداری میان نوازندگان نگارۀ مستی لاهوتی و مستی ناسوتی (به رقم سلطان‎محمد) بیش از امری استحسانی در کار هنری است. جامه‎ها و چهره‎آرایی‎های متفاوت، سازهای گوناگون و اندازه‎های نامساوی پیکره‎ها، این پرسش را پیش می‎کشد که این گروه‎ها، هریک نمایندۀ کدام طیف از نواندگان در عصر نگارگرند؟ تحقیق حاضر به هدف بازشناسی گروه‎های نوازندگان در عصر سلطان‎محمد (اوایل دورۀ صفویه) با استناد به نگاره‎ای هم‎زمان شکل گرفته است و می‎کوشد جایگاه و منزلت اجتماعی این نوازندگان را در زمانۀ خود روشن سازد. گروه‎های نوازنده در این نگاره، بازنمایی نوازندگان درباری؛ نوازندگان حلقۀ سماع و نوازندگان دوره‎گرد باشند؛ هم‎چنین نگارگر به موسیقی صوفیان، مقامی خاص بخشیده و مطربان دوره‎گرد را در جایگاهی فرومایه بازنموده است. شیوۀ تحقیق در این پژوهشِ بنیادین، توصیفی‎‎تحلیلی و متکی بر تحلیل محتواست. روش گردآوری داده‎های تاریخی (سفرنامه‎ها، تاریخ‎نگاری‎های هم‎زمان) و مستندات دیداری (نگاره‎های برجای‎مانده) اسنادی بوده و تحلیل آن‎ها، کیفی است. این بررسی به‎شکلی موردی، تنها بر شناخت نوازندگان متمرکز است و بررسی سایر چهره‎ها را به مجالی دیگر وامی‎نهد.