بررسی تاثیر پذیری مفهوم خانه از تحولات کالبدی آن در دوران معاصر در شهر تهران

این نوشتار، شرح تحولاتی است که در روزگار معاصر بر مفهوم خانه نزد ساکنان تهران گذشته ‌است. خانه ی ایرانی که در روزگار سنتی به پایایی و پویایی رسیده ‌بود، در روزگار معاصر، قواعدی نو برخود یافت. این قواعد، گاه بر پیکر خانه تغییر ایجاد کرد و گاه در ذهن و شیوه ی ‌زیست ساکنانش. بدین‌ترتیب مفهوم خانه نزد ساکنان تغییر یافت. در این مقاله، برای درک این تغییر، پس از پرداختن به مفهوم خانه، دو عامل تغییرات کالبدی و تغییر ذهنیت ساکنان به‌روشی کیفی ازطریق تحلیل محتوای مصاحبه‌های عمیق نیمه‌ساختاریافته، مورد‌ مداقه قرار گرفته است. پژوهش نشانگر آن است که خانه، فراتر از کالبد مسکن، معانی مختلفی را در خود جای می‌دهد و به نوعی ترکیبی تجربی و انتزاعی از زمان و مکان است. همچنین نتایج روشن می‌سازد که معنای خانه، بیشتر تجلی‌گر مفاهیمی معنایی بوده‌است تا مادی و کالبدی. همچنین کیفیات موجود در خانه از نظر ساکنان در دهه‌های گذشته تنزل یافته و مفهوم خانه از کیفیات به کمیات وابسته شده است؛ بخشی از این موضوع، به‌دلیل تغییرات کالبدی بوده‌است که در شیوه ی تفکیک فضایی، مرزبندی فضاها و مرکزیت و فضای جمعی پدید آمده و امکان خاطره‌آفرینی فضای خانه را کمتر نموده‌است. اما بخش دیگر، به تغییر ذهنیت ساکنان و نوع نگرش نسل‌های مختلف به عالم، وابسته بوده‌است.