تبیین نقش بنادر در تکوین ساختار فضایی پسکرانه ها در حوزه سرزمین ایران

امروزه بنادر در اغلب نقاط جهان، به عنوان مهمترین کانون مفصلی میان حمل‌و‌نقل دریایی و زمینی، نقش حیاتی ایفا می‌کنند. بنادر ایران علی‌رغم برخورداری از موقعیت راهبردی، آنگونه که باید نتوانسته‌اند نقش موثر خود را در توسعه مناطق پسکرانه محلی بروز دهند. هدف از انجام این تحقیق، بررسی تعامل‌های کالایی میان بنادر ایرانی و کانون‌های پسکرانه‌ای و تبیین ساختار فضایی حاصل از این تعامل است. بدین منظور چارچوب روش‌شناختی این پژوهش بر مبنای پارادایم اثباتگرایی استوار شده و برای تحلیل تعامل‌های کمّی کالا، از تکنیک تحلیل شبکه‌های اجتماعی بهره گرفته شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد بندرعباس، طی دو دهه اخیر اغلب تعامل‌های کالایی خود را با تهران انجام داده و این دو کانون شاخص‌ترین سهم مرکزیت وزنی و واسطگی کالا را به خود اختصاص داده‌اند؛ به طوریکه چرخه تامین کالا کاملا وابسته به این کریدور تعاملی شده است. هرچند که در گذر زمان، به مرور نقش کانون‌های پسکرانه منطقه‌ای پررنگ‌تر از سابق شده است. نکته قابل توجه اینکه اغلب کانون‌های پسکرانه محلی بنادر جنوبی علی‌رغم مجاورت با بنادر، جایگاه قابل توجهی در تولید، ذخیره، فرآوری و توزیع کالا ندارند. بنابراین می‌توان گفت ساختار فضایی سرزمین ایران در طول دو دهه اخیر، بر مبنای ساختار منظومه‌ای قطب‌محور شکل گرفته است.