بررسی حجم پردازی دوره قاجار از صخره نگاری باستانی تا مجسمه همایونی

حجم پردازی و نقش برجسته در ایران سابقه ای کهن دارد. اما در دوران اسلامی نتوانست در همان ابعاد پیش از عصر اسلامی ظاهر شود، لیکن ذوق نقش برجسته سازی و حجم پردازی ایرانیان به صورت های دیگری ازجمله تزیینات برجسته در معماری، مقبره سازی و نقش های منقور مجال ظهور یافت. در دوران قاجار در زمینه احیای نگاره های صخره ایِ اقداماتی صورت گرفت و آثاری به وجود آمد که تداوم روش و سنت های باستانی را نشان می دهد. همچنین توجه به مجسمه سازی تمام برجسته و طبیعت گرا در نیمه دوم این دوران صورت پذیرفت و اولین مجسمه تمام برجسته طبیعت گرای دوران اسلامی ایران، در همین عصر ساخته شد. این مقاله ضمن توجه به پیشینه مجسمه سازی و تحّولات آن در ایران، براساس منابع مکتوب و مصوّر دوره قاجار، به بررسی رویکردهای مجسمه سازی و حجاری آن دوران می پردازد و تاثیر دربار، به ویژه شخص شاه را در روند دگرگونی حجم پردازی مورد توجه قرار می دهد؛ به خصوص آشنایی شخص ناصرالدین شاه با مجسمه های طبیعت گرا در سفرهایش به اروپا که منجر به ساخته شدن مجسمه همایونی شد. همچنین بهره گیری از آثار حجمی برای آموزش هنر نقاشی در نقاشخانه دولتی و مدرسه کمال الملک که زمینه آکادمیک رویکرد به مجسمه سازی تمام برجسته را در ایران فراهم آورد.